Bugün 1 Haziran. 1 Haziran tarihi BM üye devletler tarafından Dünya Ebeveynler günü olarak kabul edilmiş ve kutlanmaktadır. Özel günler bazında bakıldığında Anneler Günü ve Babalar günü gibi zaten ebeveyn olan kişilere özel günler, uluslararası çapta kutlanırken Ebeveyn günü neyi ifade ediyor? Anneliğin ve babalığın kutlandığı günler dışında BM’nin Ebeveynler Günü olarak bir gün belirlemesi, toplumsal sorumluluklara işaret ediyor. Dolayısıyla 1 Haziran Dünya Ebeveynler Günü de ayrıca bir öneme sahip. Ebeveyn olmanın değeri ve sorumluluğu ile Dünya Ebeveynler günü hakkındaki detaylara birlikte bakalım.

Dünya Ebeveynler Günü İlanı ve 2019 Teması

Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen özel uluslararası dünya günleri arasında yer alan Dünya Ebeveynler Günü, 2012 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 66/292 sayılı kararla ilan edildi ve dünyadaki tüm ebeveynlere armağan edildi. Bu özel Dünya Günü BM tarafından dünyada ailelerin fedakarlıklarını, çocuklara özverili bağlılıklarını ve kurulan bu ilişkiyi güçlendirmeye yönelik yaşam boyu çabalarını takdir etme amacı taşıyor. Ailenin toplumun en küçük ve en temel birimi olmasından hareketle ebeveynlerin çocukları ile kurdukları ilişkinin çocuğun hayatına katkısı açısından bakıldığında esasen ebeveynler, toplumsal hayatın belirleyicisi konumunda yer alıyor. Çocuk sahibi olan (biyolojik ya da evlat edinerek) bireyler, çocuğun fizyolojik ve biyolojik gelişiminden onun yetişkin olduğu zamana kadar birinci derecede sorumludurlar. Burada kısa bir parantez açarak Türkiye gibi Doğu kültürünün daha yerleşik olduğu toplumlarda bu sorumluluğun, çocuğun yetişkin olduğu yaşa kadar hayatının sonuna kadar olduğunu da söylemek gerekir. Avrupa – ABD toplumlarında ebeveynlerin çocukları ile kurduğu sorumluluk – yetki ilişkisi, Doğu toplumlarının çoğuna göre daha erken bir zamanda kopuyor. Tabi bu genelleme, ekseri bir kabulle yapılıyor. Bu erken kopma durumunun bireysel ve toplumsal anlamda hem artısı hem eksisi mevcut.  BM de ebeveynlerin hangi tarz ve koşulda olursa olsun verdiği bu çabayı onurlandırırken diğer yandan bizzat ebeveynlerin de kendilerinin değeri konusunda farkındalığının artmasını hedefleyen bu günü, 7 yıldır üye devletlere birlikte kutluyor. Dünya Ebeveynler Günü 2019 teması ise “Ebeveynlerinizi Onurlandırın” şeklinde oldu. Bu yılın bu teması, aslında çocuklara hitaben kurgulandı. Çocukların ailelerinin değerini bilmeleri yönünde teşvik edici bir mesaj bu. Diğer yandan daha önceki BM özel günler yazılarımızda da değindiğimiz gibi BM’nin 2030 Sürdürülebilir Kalkınma hedefleri söz konusu ve onlar da tüm dünya günlerinde bu hedefe bağlı bir vurgu yapıyorlar. Bu anlamda çocukların aileleri ile kurduğu ilişkinin güçlü olması için gereken ekonomik, sosyal, sağlıklı ve güvenli ortamın sağlanması, Sürdürülebilir Kalkınma hedeflerinin başarıya ulaşmasına bağlı. Birleşmiş Milletler, 1980 yılında itibaren Aile konusunu ciddiyetle ele alan politikalar üretmeye başladı ve bu konuda farkındalık sağlayan Aile Günü, Ebeveynler Günü gibi özel günler de ilan ediyor.

Ebeveyn Nedir? Ailenin Konumu

1 Haziran Dünya Ebeveynler Günü’nde ebeveyn kelimesinin de kökenine bakmadan geçmek olmaz. Arapça kökenli bir sözcük olan ebeveyn kelimesi, ilk akla geldiği gibi ebe kelimesinden türemiyor. Daha önce Ebeler günü yazımızda ebe kelimesinin anne/ anneanne anlamları taşıdığından bahsetmiştik ama burada kelimenin kökeni, Ebu yani Arapça baba kelimesi. Ebeveyn kelimesinin sonunda yer alan “Veyn” ise “Ayn” takısı yani çift anlamına geliyor. Yani, Ebuayn şeklinde baba çifti manasında kelime ses değişimi ile ebeveyn haline gelinmiş. İngilizcede “Parents” olarak kullanılan kelime ise anlam itibariyle ortaklar demek. Arapça hali ise erkekten türediği için daha ataerkil bir yaklaşıma sahip olsa da ebeveynlerin eşitliği, günümüzde yerleşik bir anlayıştır ve olmalıdır.  Ebeveynler Günü’nü aile konusunu, 3 sac ayağı anne, baba ve çocuk bağlamında evrensel bir şekilde ele alalım.

Çocuk

Uluslararası insan hakları çerçevesinde belirtilen ilkeler hem çocuklar hem de yetişkinler için geçerli denilebilir. Çocuklardan, birçok insan hakları belgesinde bahsedilirken bu durum çocukların ihtiyaçları ve sorunlarına göre de ülke ya da bölge bazında farklılıklar da gösteriyor. Bu konuda BM Çocuk Hakları Sözleşmesi adında, üye devletlerin taraf olduğu sözleşme de çocukların diğer uluslararası belgelerde dile getirilen insan haklarını bir araya getirirken aynı zamanda ebeveynlerin çocuk bakımı konusunda da bir rehber olmayı amaçlıyor. Çocuk Hakları sözleşmesine göre bütün çocuklar aynı haklara sahiptir. Tüm haklar birbirine bağlıdır ve eşit öneme sahiptir. Sözleşme bu ilkeleri vurgularken çocukların başkalarının ve özellikle ebeveynlerinin haklarına saygı duyma sorumluluğunu da ifade etmektedir. Aynı şekilde, çocukların sözleşmede ortaya çıkan sorunları anlamaları çocuğun yaşına bağlı olarak değişeceği için çocukların haklarını anlamalarına yardımcı olmak da ebeveynlerin onları seçim yapmaya zorlaması gerektiği anlamına gelmemektedir. Sözleşmede ebeveynlerin çocuk yetiştirmede en önemli role sahip olduğu açıkça kabul ediyor. Buna göre 5. maddede ebeveynler, “Çocuğun gelişen kapasiteleriyle tutarlı bir şekilde” hakları ile ilgilenmeye teşvik ediliyor. Ebeveynlerin bu noktada görevi, çocukların sezgisel gelişimlerinin hangi aşamada olduğunu anlayarak tartıştıkları konuları, soruları nasıl cevapladıkları ya da kullandıkları disiplin yöntemleri ile yardımcı olmak olarak belirtiliyor.

Baba

Geleneksel olarak birçok toplumda babalar ahlaki öğretmenler, disiplinliler ve para kazanan tarafı temsil ediyor. Bu durum ataerkinin de aileye bir yansıması mutlaka. Ancak, son dönemde çocuğun yetiştirilmesi, psikolojik gelişimi ve ihtiyaçlarını giderilmesi yönünde babanın bu pozisyonunun bir engel olmaması yönünde mesajlar veriliyor. Yapılan bilimsel araştırmalar da sürece aktif katılan babaların çocuklarının gelişimine olumlu etkilerini gösteriyor. Bununa beraber babalar için ve toplum ve sosyal politika açısından devam eden zorluklar söz konusu.  Dolayısıyla baba pozisyonundaki ebeveynin erkek egemen toplumun erkek figüründen de olumsuz etkilendiği çok açık.

Anne

Annelerin yine geleneksek aile anlayışında çocuğun sosyal bütünleşme yönünden gelişiminde ailede kritik bir rolü söz konusu.  Anne-çocuk ilişkisi, çocukların sağlıklı gelişimi için hayati öneme sahip. Bu noktada Dünya Ebeveynler Günü’nde değinmemiz gereken önemli bir konu da aynı zamanda anne olan kadına yönelik şiddet. Çağımızın en yaygın insan hakları ihlallerinden biri olan kadına yönelik şiddetin aile ve ebeveynlik açısından bakıldığında çocuk için onarımı çok zor sonuçları da ortaya çıkıyor. Kadınların çalışma ve üretim hayatında erkeklerle eş olarak yer alması hedefinden ötürü, annelerin çocuk sahibi olduktan sonraki sosyal – toplumsal pozisyonu da çok önemli. Kadınlar ve erkekler arasındaki eşitliği tanıma üzerine kurulan aileler, daha istikrarlı ve üretken toplumların oluşumunu sağlayacaktır. Çocuğun kendisini ilk kez tanımladığı ve hayatının neredeyse tamamında etkisi olan aile yaşamının özneleri ebeveynlerin, 1 Haziran Dünya Ebeveynler Günü kutlu olsun. Kaynak: BM Web sayfası