Kabak Deyip Geçmeyin

Kabak Deyip Geçmeyin

Kabak deyince aklımıza sebze olarak yediğimiz kabak ve bal kabağından tutun da tarih boyunca evin mutfak gereçleri arasında önemli bir yer tutan, kap, kaşık, testi niyetine dahi kullanılan su kabakları gelir. Aynı zamanda enstrüman yapımında da kullanılan kabaklar, her bölgede ve yörede insanlara türlü şekillerde işini kolaylaştırarak hayatına girmiş ve pek çok alanda kullanılmasından dolayı köylünün kentlinin en önemli bitkisi olarak ekimi sürdürülmüştür.

Kabaktan Ne Yapılmaz ki?

Son zamanlarda Alanya İlçesinde bir öğretmenin su kabağını hediyelik eşya olarak türlü renkli boncuklar ve farklı desenlerle, gece lambası, avize olarak tasarlanan kabaklar, bugün günümüzde turizm açısından önemli bir hediyelik eşya malzemesi haline gelmiştir. Alanya'da pek çok dükkan ve mahalle aralarında yer alan tezgahlarda kah bir abajur, kah bir kadın erkek figürleriyle boyanmış kabaklar, turistlerin ilgisini çekmekle birlikte, yöre halkına da bir geçim kaynağı haline gelmiştir. Tabii ki bu alanda yapılan onlarca emeğin desteklenmesi için, gelen turistlere hediye alacağımız zaman bizlerin de bu üretilen hediyelik eşyaları tercih etmemiz ülkemizin tanıtımı açısından da etkili olacaktır.

 

Su Kabağı Su Testisi Olarak da Kullanılan Önemli Bir Mutfak Ev Aracıdır

Su kabakları, köy yerlerinde çiftçinin en doğal su testisidir. kabağın kurutulup tepesinin kesilip içindeki tohumlarının çıkartılması sonucunda hemen kullanılabilir ve bir maliyeti yoktur.  Su kabakları düşüp çatlasa, işlevini yitirse dahi köylüler tarafından üretilmesi kolay olduğundan yerini hemen bir başkası alabilecektir. Su kabağını topraktan yapılmış su testileri ile karşılaştırdığımızda, su kabaklarına göre daha ağırdır ve bir maliyeti vardır. Bu nedenle kırıldığında su kabağına nazaran kıranın yiyeceği azar da ona göre olacaktır.

Su kabaklarının bir başka kullanıldığı alan da mutfakta, özellikle un vb. besin maddelerini çuvalda almak için yarayan kap ya da büyük kürek biçimine getirilmiş su kabaklarıdır. Su kabağı kuruduktan sonra ona kesici bir aletle şekil vermek kolay olduğundan, Türk köylüsü hem su kabağını yetiştirmiş hem de onun her ebadını, işine yarayacak şekilde kurutup biçim vermiştir. Köylerde küçük kız çocuklarını oynatmak için bebek haline getirilen su kabaklarından tutun da, eskiden leğenle yıkanılan evlerde kazandan su almak için kullanılan tasa kadar su kabağı her alanda kullanılmıştır.

Banyo'da Kullanılan Kaba Lifi

Benim öğrendiğimde en çok şaşırıp, neden günümüzde kullanmıyoruz dediğim bir başka kabak çeşidi de bitkinin tüm gövdesi lifli olması nedeniyle banyoda kese niyetine kullanılan ve doğal olması nedeniyle bedenimiz ve sağlığımız için de tercih etmemiz gereken su kabağı lifidir. Su kabakları iyice yetiştirildikten sonra kurutulur ve kuruyan dış kabuk koyu kahverengi bir rengi aldıktan sonra dökülmeye başlar.

Kabak Turistik Alanya Müthiş Bir Hediyelik Eşya

Ortaya çıkan su kabağı lifinin içinde onlarca yeniden ekilmeyi bekleyen kahverengi tohumlarından arındırıldıktan sonra banyoda tenimizi acıtmadan güzel bir banyo yapmamıza hazırdır artık. Yine Alanya'nın turistik eşya satan yerlerde su kabağı lifine rastlamak mümkündür, fakat kendi halkımıza dahi yeterince tanıtmadığımız için çoğu insan bunun nasıl yetiştiğini, aslında toprakta yetişen bir kabak türü olduğunu ve vücut sağlığımız için tercih etmemiz gerektiğini bilmez. Hatta bu tür lifleri çoğu insan denizden çıkartılmış su süngeri sanıp, pahalı olacağı için fiyatını dahi sormadan yanından geçenler vardır. Ayrıca su kabağı lifini doğal halindeyken ikiye bölüp bacağınıza masaj yaptığınızda, aynı zamanda bacaklardaki tüy batıklarınızdan da kurtulabileceğinizi söylemek isterim.

Su Kabağı Bir Enstrümana Dönüşüyor!

 
 

Pek Çok Kullanım Alanı Olan Su Kabağı, Başka Bir Yerde Karşımıza Enstüman Olarak Çıkıyor

Kabak deyip geçmeyin, ondan ne olmaz ki? Özellikle Ege bölgemizde, yüzyıllardır kullanılan ve kabak kemane olarak karşımıza çıkan su kabağı, yaylı çalgılar gurubuna girmektedir. Kabak kemane ağır ve kırık zeybek havalarının olmazsa olmazlarındandır. İçli ve etkileyici bir sesi vardır. Türkülerimize eşlik eden sazların yanında çalınmakla birlikte, tek başına da çalınarak türkü icrasına eşlik eder. Gövdesi, bir su kabağını ince kısmından tamamen ayırıp, kabağın ortadan kesilmesi sonucunda oluşur ve bu kısım ana gövdeyi oluşturur. Daha sonra buna başka bir ağaçtan yapılmış sapıyla bütünleştirerek enstrüman ortaya çıkar.

Dinlemesi kadar çalması da oldukça keyiflidir. Otellerimize gelen misafirlerimizin içinde müzikle uğraşan ya da ilgisi olan kimseler mutlaka olacaktır. Kısa süreliğine de olsa, tatilde daha iyi vakit geçirmek ve tatili özel kılmak için bu enstrümanı gelen misafirleri tanıtıp, hatta onlara, çocuklarına küçük bir kurs vermek, hizmet anlayışına farklı bir alternatif sunmak ve farklılık yaratmakta örnek önder olmak adına denenebilir.

Hortkabak Kabak Dünyası İçerisinde En Enteresan İşlevi Olan Bir Gereç

Su kabağı ile ilgili size vereceğim bilgiler bu kadarla sınırlı değil elbette. Şimdi size 11 Mart 2014 yılında Alanya'nın Obaalacami Köyü'nde, eskiden muhtarlık yapmış ve tahta oymacısı, on elinden on marifet gelen 1964 doğumlu Mustafa Çakan'dan öğrendiğim bir bilgiyi daha aktarmak istiyorum.  Köyümüze geldiğimde kendisinden su kabağının başka bir kullanım alanını gördüm ve bu değerli bilgiyi şimdi tüm şu yukarıda yazmış olduğum bilgilerin içerisine eklemek gerçekten insanlık tarihi açısından da kültürel açıdan da çok önemli bir belge niteliğindedir.

Obaalacami Köyünde ve belki de başka diğer köylerde, su kabağından yapılmış, adına "hortkabak" denilen işlevsel bir alet daha var. Hortkabak; kuşları, yaban domuzu gibi yaban hayvanlarını çiftçinin bağ-bahçesine ektiği ürünlere zarar vermemesi amacıyla su kabağından yapılan bir araç. Hortkabağın aynı zamanda düğünlerde enstrüman olarak da kullanılıyor olması, kabağın tarihine önemli bir kayıt daha düşmemize neden oluyor.

 

Hortkabakın yapılışı şöyle: Su kapağının alt kısmının tamamı kesilerek bu kısma keçi derisi gerilir. Kabağın ince belli kısmı da -sap kısmı- kesilir... 1 metre 20 cm kadar uzunluğunda bir ip baş mumu ile mumyalanır. İp kuruduktan sonra su kabağının altına gerilen derinin tam orta yerine ip geçecek kadar bir delik açılır. İpin bir ucuna -düğümü de parçalayıp çıkmaması için küçük bir tahta parçasına dolanarak düğüm atıldıktan sonra deriye su kabağının ince sap kısmından kesilen dar boğazından ipin ucu sarkıtılıp, deriye açılan delikten çıkartılır. Böylece mumyalı ipin diğer ucuna küçük tahta parçasıyla düğüm atılmış kısmı hortkabağın içinde kalmış olur. Deri kısmından sarkan mumyalı ip -horkabağın derisinin dininden- avucun içine iyice alınıp, başparmakla sıkı bir şekilde ipin ucuna doğru çekilmek suretiyle çekilir.

Hortkabak Aslan Kükremesine Benzeyen Bir Ses Çıkartıyor

Oldukça ürkütücü olan bu ses daha çok aslan kükremesine, benzer. İşte çıkan bu ses, bağ bahçesi başında nöbet tutan -özellikle çocukların- oldukça işine yaramakta, dağdaki Yörüğü yaban hayattan, gelebilecek saldırılardan korumaktadır. O nedenle Alanya Yörükleri yüzyıllardır -özellikle yaylaya çıktıklarında- hortkabak sayesinde hem canlarını hem de mallarını koruyagelmişlerdir. Yanı sıra Alanya Yörükleri hortkabağı eğlence aracı olarak da -yakın tarihe kadar- kullanmışlardır. Sürekli yanlarında olduğu için eğlencelerde kabağın altını darbuka gibi çalarak neşelenmiş, türkülerine -bu çok yönlü gereç/- çalgı ile ritm tutmuşlardır. Bana bu aleti/eşyayı tanıtan Mustafa Çakan hortkabağı çalma geleneğinin asırlara dayandığını, bir yerden bir yere göç ederlerken atalarının -göç nöbeti tutanların- mallarını canlarını korumak için hortkabağı zaman zaman çaldırarak -görünmez bir düşman varsa- etrafa bununla korku saldıklarını, kendisinin de bizzat -özellikle domuzları- hortkabakla korkuttuğunu ve çok güçlü çıkan bu sesin hayvanları ürkütüp kaçırdığını-atalarından da hortkabakla ilgili pek çok hikâyeler dinleyerek büyüdüğünü söylemiştir...

Her gününüzün yeni bir bilgiyle anlamlandığı, sağlıklı, bilinçli ve öğrenmenin keyfiyle dopdolu seneler dilerim.

Silvan Güneş

Biyografi Yazarı

Folklor Araştırmacısı

 
07.07.2021