GELENEKTEN YENİLİĞE TÜRK HAVLUSU

Tekstil alanında Dünya çapında yeri olan ülkemizin bu alanda yine çok ünlü olan bir ürünü de hiç kuşkusuz, havlu. Türklerin geleneğinde olan alışkanlıklarla Anadolu coğrafyasının üretim olanaklarının birleşimi sonucu ortaya çıkan havlu kültürü, bugün çeşitleri ve kalitesi ile hem günlük hayatta hem de endüstriyel anlamda önemli bir yer tutuyor. Havlu üretimi, Türklerin dokumacılık anlamındaki geçmişine dayanıyor ve buna bağlı olarak özelleşmiş durumda bulunuyor. Gelin, Türk havlusunun hem tarihine, üretildiği yerlere ve bugünkü durumuna beraber bakalım. Havlu kelimesi köken olarak “hav” kelimesine dayanmakta. Hav kelimesi, Ermenice ve Kürtçe kaynaklarda kumaş yüzündeki kıl ya da tüylenme anlamına geliyor. Türkçe kullanım tipleri ile beraber kelime tüylü kumaş anlamında havlu kullanımını almış. Bornoz kelimesinin de Arapça’da “şapkalı cüppe” anlamına gelen “Burnus” kelimesinden türeyerek, Türkçeye ilk olarak Bürnaz şeklinde girdiği ve daha sonra bornoz olarak geldiği tahmin ediliyor.

Kullanım tipine göre, el – yüz – baş havlusu, banyo havlusu, plaj havlusu ve bornoz gibi alanlara göre ayrılır. Üretiminde havlu kumaş adı verilen kumaş tipi kullanılır. Havlu kumaş,  genel olarak pamuk ve keten dokuma olarak elde edilir. Havlu kumaş yapısı klasik manada, kumaşın bir yüzünün veya her iki yüzünün ilmekli olduğu bir tiptir. Bu tip kumaşın özelliği yıkanabilir, boyanmaya ve yaşa dayanıklı olmakla birlikte, yumuşak bir dokuya da sahip olmasıdır.  Havlu dokumada kullanılan ve diğer tekstil ürünlerinden havluyu ayıran iplik biçimi ise hav ipliği ve bu isimden türeyen hav ilmekleridir. Bu ilmekler havlunun dokuma kalitesini belirler. Pamuk iplikli dokumaya ilave,  başka tarz iplikler de kullanım durumuna bağlı olarak havlu üretiminde pamukla beraber kullanılmaktadır. Esasen Türk havlusunun tarihi 1600 yıllık bir geçmişe sahip. Türk kültüründe yer alan Türk Hamamı, beraberinde havlu ihtiyacını da getirmiş ve adeta bir iç kültürel etkileşim olarak havlu da kendini ortaya çıkarmış. Havlu üretiminde ülkemizde özellikle iki şehir Bursa ve Denizli ön plana çıkıyor. Tekstil sektöründeki üretimleriyle tanınan bu şehirlerimiz, havlu üretiminde ve markalaşmada çok ileri noktalarda bulunuyor. Araştırmalara göre Anadolu’daki ilk dokuma atölyesi 15. Yüzyılda Bursa’da bir tekkede kurulmuş. İpekböcekçiliği ve buna bağlı olarak ipek dokuma konusunda ön planda olan Bursa ili, havlunun da ilk üretildiği yer olarak kabul ediliyor. Bursa gibi Denizli’de havlu ve bornoz üretiminde köklü bir geçmişe sahip ve bugün patent, markalaşma ve üretim hacmi anlamında zirvede yer alıyor.  

İstanbul’un Osmanlı tarafından fethi sonrasında, başta İstanbul’da olmak üzere ülkenin dört bir yanında hamamlar inşa edilmiş ve Türk hamamı kültürü böyle oluşmuş. Temizlik konusunda titiz olan Türkler, bu gelenekleriyle beraber havlu kullanımını da geliştirmişler. Dokumada olduğu gibi işleme sanatının da yaşadığı bu topraklarda, havlu işleme de ayrı bir değer olarak ortaya çıkmış. Halen birçok evde kenarlarında işlemeler bulunan havlular bulunurken endüstriyel üretimde de ev havlusu olarak anılan el –yüz havluları işlemeli, desenli olarak üretilmektedir. Türk havlusunu ve dolayısıyla Türk hamamını ele aldığımızda kuşkusuz peştamali de hatırlamak gerekiyor. Hamamlarda kullanılmakla birlikte, yine Bursa, Denizli şehirlerinin yanı sıra Karadeniz ve İç Anadolu bölgesinde de üretilen peştamal aynı zamanda giyimde de kullanılan bir aksesuardır. Bu özelliğinden dolayı üzerinde işlemeler yer alır ve Türklerin havlu kullanımında üzerine işleme alışkanlığı biraz da bu ortaklıktan ötürü gelmektedir. Türk havlusu, 1600 yıllık geçmişi ve bugün geldiği endüstriyel üretim hacmiyle Türkiye’den en yüksek miktarda ihraç edilen ürünlerdendir. Öyle ki bugün Türkiye’de üretilen havlu ve bornoz tam 186 ülkeye ihraç edilmekte ve yıllık ortalama 600 milyon dolar gibi ihracat rakamlarına ulaşmaktadır. Bu da Türk havlusunun dünyaya tanıtılması yönünde oldukça kalıcı bir durum yaratmakla birlikte ülke ekonomisine önemli katkı sağlamaktadır.  Havlu ile beraber bornoz üretimini de geliştiren Türkiye, “Turkish Towel” ( Türk Havlusu) adıyla bir marka oluşturmuş ve ekonomik kalkınma desteği “Turquality” yoluyla bu markayı dünya çapında tescillemiştir. Son olarak İstanbul’da gerçekleştirilen Avrupa Ligi “Euroleauge” Dörtlü Finali’nde yer alan 4 takımın da kullandığı havlular, Denizli’de “Turkish Towels”  ( Türk Havluları) markasıyla üretilen havlular olmuş ve böylece hem ülke hem de havlu tanıtımı anlamında önemli bir adım daha atılmıştır. Denizli şehri, Türkiye’nin havlu ihracatının %70’i gibi önemli bir paya sahiptir. Ayrıca 6 Mart tarihi, 2012 yılından beri Dünya Türk Havlu ve Bornoz günü olarak kutlanıyor. Bu kapsamda her yıl Denizli Tekstil ve Giyim Sanayicileri Derneği (DETGİS) tarafından Denizli’de Dünya Türk Havlu ve Bornoz Festivali düzenlenirken, İstanbul başta çeşitli kentlerde bu günün haftasında etkinlikler ve kutlamalar düzenlenerek yenilikler tanıtılmaktadır. Yine bu tarz festival ve etkinliklerde ihtiyaç sahiplerine çeşitli havlu ve bornoz hediyeleri verilmektedir.

 Türk havlusunun tanıtımı elbette çeşitli yansımalara da yol açıyor. Örneğin, Brad Pitt’in başrolünde olduğu Truva filminde kullanılan tüm havlu ve bornozlar, Denizli’de üretilmiş.  İngiltere'de Prens William ile Catherine Middleton'un düğününde düğün davetiyesi olarak 40 bin altın işlemeli havlu tasarlanmışlar ve bu havlular da yine Denizli'de üretilmiş. Türk havluları, tıpkı İstanbul’daki basketbol dörtlü final organizasyonunda olduğu gibi, uluslararası saygın tenis turnuvaları ile olimpiyatlarda da tercih edilirken ülkemize gelen turistlerin de hem konakladığı otellerdeki kullanım deneyimleri hem de çarşılarda görerek satın almalarıyla dünya çapındaki şöhretini sürekli arttırmaktadır. Geleneğin gücü ve kullanımının vazgeçilmezliğine bugün endüstriyel teknolojinin eklendiği Türk havlusu, bu toprakların kültürünün yarattığı bir değer ve biriciklik olmaya devam ediyor. Türk havlusunun geniş dünyasına başta Denizli ve Bursa gibi kentlerin yanı sıra Antalya’nın turistik tesislerinde ve tarihi temalı çarşılarında şahitlik edebilirsiniz.      

www.delphinhotel.com

02.07.2021