Iotape Antik Kenti - Kilikya / Antalya-Gazipaşa

Iotape Antik Kenti Alanya ilçesinden Gazipaşa’ya uzanan eski (sahil) karayolu üzerinden 34 km sonra, Gazipaşa’dan Alanya istikametine doğru ise 10 km sonra ulaşacağınız, deniz kenarına kurulmuş tarihle doğanın buluştuğu, insanın heyecanlarını körükleyen bir liman kentidir. Antik kent aynı zamanda Alanya ile 26 km mesafede olan Alanya sınırları içerisinde olan Uğrak Köyü’ne 8.5 km mesafededir. Uğrak Köyü’nün sınırları içerisinde yer alan ve Iotape adını “Aytap” olarak okuyan yöre halkının antik kente ve bölgeye verdiği isim “Aytap”tır. Aytap aynı zamanda Iotape Antik Kenti’nden bir önceki sahilde Aytap olarak hizmet veren ve doğa ile bütünleştiği muhteşem bir manzaraya sahip olan, Iotape’den Alanya’ya doğru giderken yer alan bir koydur. Yerli halk burada denize girmeyi tercih eder ve burası “Aytap Plajı” olarak bilinir.

Sahil yolu antik kentin tam ortasından geçtiği için haliyle bu yol nedeniyle antik kent bir tahribat görmüştür. Yolun üst kısmında daha çok nekrapol alanındaki mezar yapılarından, evlerden ve bir bölüm izlenebilen surlardan oluşan bir takım yapı kalıntıları olsa da kente ait en büyük yapılar deniz kenarında kalan kesimde kalmıştır ve bu haliyle dağınık bir yerleşim göstermektedir. Nekropol, anıt mezar yapılarının yanı sıra, tonoz örtülü küçük mezar yapıları ve basit mezarların yer aldığı örneklere de rastlanmaktadır. Bunlar antik kentin mezar mimarisi ve ölü gömme adetlerinin en iyi şekilde yansıtan özgün eserlerdir.

Iotepe Antik Kenti Adını Kommagene Kralı 4. Antiochus'un Eşi Iotepe'den Almış

Batı Kilikya bölgesinde kalan Iotape adını Kommagene Kralı 4. Antiochus’un (İ.S. 38-72) karısı Iotepe’den almıştır. “Kommanege Krallığı nerededir ve nasıl kurulmuştur?” diye soracak olursanız, bu krallık Antik Çağda Orta Anadolu’nun güneyinde yer alan Helenistik krallıklarından biridir. Batıda Kilikya ve Doğu’da Kapadokya ile çevrili olan Kommegene Krallığı’nın doğu sınırını Fırat nehri çizmektedir. Krallık, bugünkü Adıyaman, Gaziantep ve Kahramanmaraş illerini kapsamaktadır. Kommegene Krallığı, M.S. 17’de Roma İmparatorluğu’nun egemenliğine girene kadar varlığını sürdürmüş, IV. Antiokhos’un ölümünden sonra, bölge Tiberius zamanında Romalıların eline geçmiş M.S. 72 yılında Vespasianus döneminde Kommegene, Roma’nın Suriye eyaletine katılmıştır.[1]

Aşırı savurganlığı, tuhaflığı, ahlaksızlığı ve acımasızlığıyla tanınan, M.S. 37-41 yılları arasında görev yapmış, “Caligula” takma lakaplı Roma’nın 3. İmparatoru Gaius Julius Caesar Augustus Germanicus, IV. Antiochus’u kral olarak ilan etmiştir. Romalılara sadık bir müttefik olarak hüküm süren IV. Antiochus I. Yahudi isyanı sırasında sağladığı yardıma karşın, asıl adı Titus Flavinus Vespasianus olan ve M.S. 69-79 yılları arasında Imperator Caesar Vespasianus Augustus namı ile kısa dönem Roma İmparatorluğu yapan Flavian Hanedanlığının da kurucusu olan imparator tarafından “Partlar adına çalıştığı” gerekçesi ile tahttan uzaklaştırılmıştır.

Iotepe Anti Kenti'nde MS 117'den 260'a Kadar Olan Sürede Sikke Basıldı

Iotape Antik Kenti, Trajan adıyla bilinen Roma’nın beş iyi imparatorundan biri olan ve onun döneminde imparatorluk en geniş sınırlara ulaşan İmparator Marcus Ulpius Nerva Traianus (?-117) ve Valerian adıyla tanınan M.S. 253-260 yılları arasında Roma İmparatoru olarak görev yapan Publius Licinius Valerianus’a kadar kent adına sikke bastırılmıştır. Antik kentteki kalıntılar Roma ve Bizans dönemi özelliklerini taşımaktadır. Iotape Antik Kenti Traianus Tapınağı yazımızda bu ayrıntıları okuyabilirsiniz.

Kentte göze çarpan kalıntılar arasında akrapol, hamam, Orta Çağ kalesi, kuzey ve doğudaki tepelerde birçok anıtsal mezarların yer aldığı bir nekrapol alanı, liman ve güneyde yer alan “Treianus Tapınağı”nı sayabiliriz. Nekrapolde anıt mezarlarının yanı sıra tonoz örtülü küçük mezar yapıları da yer almaktadır.

Kentin ayakta kalabilen en belirgin yapısı hamamdır. Hamama ait kanalizasyon sistemi günümüze kadar korunarak gelmiştir. Umarım günümüz şehircilik planı başta Efes gibi büyük şehirler olmak üzere binlerce yıl önce yaşamış insanların dahi yaşadıkları şehirlere ne devasa kanalizasyon sistemi kurduklarını öğrenirler de, günümüzdeki kanalizasyon sistemini ne şekilde yapmaları gerektiğini öğrenirler..!

Iotepe Antik Kenti Tarihin Gördüğü Anadolu'nun Gördüğü Nice Eşsiz Kentlerden Biri Olan Bir Liman Kentidir

Denize doğru uzanan yüksekçe bir burun vardır ve burası kentin akropolüdür. Akropolün karaya bağlandığı vadide doğu-batı yönünde uzanan liman caddesi insana antik dönemin seyahatlerinin hayali kurmanıza yetecek ölçüde ayaktadır. Liman caddesinin iki yanında üç basamaktan oluşan krepis[2] bulunduğu ve bunların arasında yer yer heykellerin olduğu kaidelerden anlaşılmaktadır.

Heykellerin yazıtları kentin başarılı sporcularından ve hayırsever insanlarından söz etmesi Iotape’nin en parlak dönemlerini oldukça seçkin ve yetkin insanların yer aldığı bir yerleşim alanı olduğu fikrini vermektedir. Burada yer alan surlar ise kentin kalesi görünümü vermektedir. Antik kente ait yapıların hepsi oldukça tahrip olmuştur ve gerçekten tarihi seven, onu korumaya ant içmiş, bu konuda inançlı, eğitimli ve bilinçli kişilerin insafını beklemektedir. Akropolün karaya bağlandığı vadideki Liman Caddesi ise sanki o kişinin bir gün bu limandan şehre giriş sağlayacağını haber etmek için denizi gözleyen bir feneri andırmaktadır.

Iotepe Antik Kenti'nde Hagios Georgios Strateiges'e Ait Fresko İzleri Görülmektedir

Kentin tek nefli ve dikdörtgen planlı bazilika (kilise) kalıntısında Hagios Georgios Strateiges’in[3] (Aya Yorgi) betimlendiği fresko[4] izleri görülmektedir. Aziz Georgios’un bir krallığa zarar veren ejderhayı öldürme efsanesi günümüze kadar ulaşan önemli bir mitik hikâye olmasıyla birlikte, Iotape Antik Kenti’ndeki kilisenin Aziz’in olduğu tek fresko izlerini taşıyor olması, inanç bakımından incelenmesi gereken bir konudur.  Antik kentine ait hamam da kilise alanı içindedir. Şehrin antik dönemlerde korsan istilalarıyla münasebeti olmaması mümkün değildir. Çünkü antik kent tam da Akdeniz kıyı yolu üzerindedir ve antik dönemlerde Akdeniz ticaretinin yapıldığı o hareketli dönmelerde şehrin aynı zamanda bu ticaretten nasibini almaması mümkün değildir. Konumu itibariyle oldukça stratejik bir coğrafyaya da sahip olan kentin liman kalıntıları ve denizle bu kadar iç içe olması, insanın hayal dünyasını beslediği gibi, yapıların iç kısmında duvara yapılan sıva ve kireç kalıntıları dahi İotepe Antik Kenti sakinlerinin görgü, görenek ve yaşam kalitelerinin yüksekte olduğunun bir kanıtı olarak görülmektedir.

 

Ioptape Antik Kenti’ne yolunuz düşerse eğer, eski liman kalıntılarının olduğu yerde denize girmeniz için size ağırlayacağı muhteşem koyuna ve aynı zamanda da antik kentle bütünleşmiş sahip olduğu doğasına eminim doyamayacaksınız. Böylesine gösterişli ve görkemli bir atmosferin günümüzde restorasyonu yapılmış ve hatta bazı alanları turistik tesis ve alışveriş merkezleri olarak düzenlenmiş, kazılardan elde edilenlerin sergilendiği küçük müzesiyle ziyaretçilere eşsiz bir hizmet veren bir bakış açısıyla gelecek nesillere aktarımının sağlanması açısından da gerekli çalışmaların yapıldığı bir antik kent olmalıydı. Dileğimiz o günlerin bir an evvel gelmesi, fakat bundan önce o bilinci yediden yetmiş yediye doğru aşılayabilmemiz.

Iotape Antik Kenti’ni 3 Haziran 2014 tarihinde bana gezdiren ve bugün bu yazının ortaya çıkmasını sağlayan Uğrak Köyü Muhtarı Sayın Suat Toksöz’e teşekkür ederim. Ayrıca kendisi bir arkeolog kadar bilgili ve antik kentin, tarihin önemini defaatle bölge ve insanlık tarihi için öneminin altını çizecek kadar bilinçli bir vatandaş. Uğrak Köyü’nde hayatını seracılık yaparak geçiren Uğrak Köyü Muhtarı Suat Toksöz gibi bilinçli vatandaşlarımızın sayısının artması dileğiyle. Ayrıca, Kilikya bölgesinin önemli sahil kentlerinden biri olan Iotape Antik Kenti’nde yer alan “Traianus Tapınağı”nı yazının uzaması nedeniyle bir sonraki yazımda yayımlayacağım. Keyifle okumanız dileğiyle, saygılar sunarım.

Silvan Güneş

Biyografi Yazarı

 

Alıntı & Kaynak & Fotoğraflar

* Fotoğraflar: Silvan Güneş, tarih: 03.06.2014

* http://adudspace.adu.edu.tr:8080/jspui/bitstream/11607/205/1/sedat_akkkurnaz_tez.pdf.pdf

* https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/antalya/gezilecekyer/iotape

* Bazı çizimler ve krokiler: http://www.gulerotel.com/iotape-antik-sehri/

[1] Hazel, J. (2002), Who’s Who in the Roman World. Psychology Press s. 13. ISBN-9780415291620. Erişim tarihi 2019.

[2] Krepis: Eski Yunanistan ve Roma'da tapınağın oturduğu platformun çevresindeki basamaklı kesime verilen ad.

[3]Hagios Georgios ya da Arios Georgios ismi ülkemizde “Aya Yorgi” olarak okunduğu için koruyucu Aziz olarak bilinen Aziz Georgios ülkemizde bu şekilde ifade edilmektedir. Aziz Georgios M.S. 280 yılında Filistin’in Lor şehrinde doğmuş, 23 Nisan 303 yılında ölmüştür. Roma ordusunda görevli olan babası Kapadokyalı Gerontius ve bugünün İsrail sınırlarında olan Lod şehrinden annesi Filistinli Polikronya Yunan kökenli Hristiyanlardır.

[4] Fresko: Fresk, ıslak kireç sıva üstüne, ezildikten sonra su ya da su ve kireç bileşimi bir bağlayıcı ile karıştırılan pigmentlerle yapılan resim. Yüzey kurudukça kireç, pigmentin sıvaya nüfuz etmesini sağlar.

07.07.2021