Prostaenneis - Prostanna Antik Kenti / Pisidia / Isparta – Eğirdir

Prostanna Antik Kenti

Prostaenneis / Prostanna Antik Kenti; Isparta İli, Eğirdir İlçesi’ne bağlı Akpınar Köyü’nün yaklaşık 1,5 km. kuzeybatısında, Camili Yayla’da bulunan askeri alanın doğusunda yer almaktadır. Günümüzde "Eğirdir Sivrisi", antik dönemde ise "Viarus Dağı" olarak bilinen tepenin yüksekliği 1750 metredir.

Oldukça sivri kayalıklardan oluşan tepe önemli bir stratejik konuma sahiptir. Viarus Dağı’nın güneyindeki eteklerde ilk önce savunma yapısı şeklinde kurulan Prostanna Antik Kenti, Hellenistik Dönem’de kentleşme sürecine girmiştir. Kent Karasal ve Akdeniz iklimi arasında bir geçiş iklimine sahiptir. Akdeniz iklimine göre daha serin, karasal iklime göre daha sıcak olan kentin ovaları sıcak, dağları ise serin ve yağışlıdır.

Bölgenin sahip olduğu verimli ovalar ve göller sayesinde deniz ulaşımı oldukça önemlidir. Doğal düzlüklerin sınırlı olması ve kentin kurulmuş olduğu arazinin eğimli bir topografyaya sahip olması arazi üzerinde çeşitli düzenlemelerin yapılmasına ve arazi üzerinde oldukça fazla teraslamaların yapılmasına neden olmuştur. Özellikle dik yamaçlara yapılan kamusal alanlar veya başka yapılar nedeniyle kot farkının yaratmış olduğu teraslar gözlemlenmektedir.

Prostanna Antik Kenti Dik Yamaçlarını Teraslarla Savunma Araçlı Olarak Kullanıldığı Gibi Bu Teraslar Tarım Alanı Olarak da Faydalı Arsalar Haline Getirilmiştir.

Gerek yerleşme gerekse savunma amaçlı oluşturulan terasların yanı sıra geç dönemde tarıma imkân veren küçüklü büyüklü hafif oval alanlar oluşturularak tarıma elverişli topraklar yaratılmıştır. Muhtemelen bu teraslar aynı zamanda erozyonu önlemek ve daha verimli bir tarım yapak amacıyla düşünülmüştür. Yani kısacası, dünün birçoğunun halen ilkel bulduğu aklı kendi zamanında kendi teknolojisi ile bugünü aratmayacak zekâyı çoktan yakalamış ve belki de hatta bugünün insanından daha zekice işlerin altına imzasını atmıştır. Tabii ki bunu iyi anlamak için de geçmişi araştırmak, okumak ve okutmak gerekmektedir.

Özellikle yerli ve yabancı turist oluşturup en yakın bölgelerimizdeki tarihi yerleri ziyaret etmek, bu gibi yerlerin önemini artıracağı gibi, tarihe, geleceğe ve bugünün aklına hizmet eden bir anlayışa sahip olmak da ancak antik dönemlere ait yazıları okuyup normal konuşma dilimizin içindeki sohbetlerimizi bu konularla gündeme taşımakla vücut bulacaktır…

 

 

Prostanna Antik Kenti Çevre Kentlerine Ticaret Yapmada Bölgenin En İyi Konumlanmış Kentidir.

Prostanna Antik “Kenti “yol ağlarının merkez noktasında bulunmaktadır. Kuzeyde Parlais’i, batıda Seleukeia Sidera’yı, güneyde Tymbriada’yı görebilmektedir. Kent, bu yol ağlarının birleştiği yere yakın bir konumda inşa edilmiştir. Bu nedenle çevre kentlerdeki hem ticari hem de askeri hareketlilik Prostanna’nın denetimi altındadır.”[1] Hellenistik Dönem kentleri genellikle askeri koloni kentleri olarak kurulduğundan oldukça korunaklıdır. Bu kentler genellikle stratejik öneme sahip olan alanlar üzerinde kurulmaktadır ve Portanna, Mallos, Kapıkaya gibi Hellenistik Dönemin korunaklı alan içerisine kurulan kentlerinden sadece bir tanesidir.

 

Prostanna Antik Kenti'nin Akropolisi Tepe Noktasında Yer Almaktadır

Şehrin akropolisi Eğirdir Sirisi’nin güneyindeki alçak bir tepe üzerindedir. Hem tepe hem de Sivri üzerinde sur yer almakta, üzerinde de kuleler bulunmaktadır. Küçük tepedeki sur içinde kare biçiminde yapı temelleri ile birlikte, yuvarlak bir tholosa[2] ait olabilecek stylobat[3] blokları yer almaktadır. Kentteki asıl yapılar her iki tepenin arasındaki boyunda yer almaktadır. Burada bosajlı[4] işçiliğe sahip olan podiumlu (podyumlu) alan üzerinde muhtemelen bir tapınağın temelleri yer almaktadır. Yapının üst kısmı tamamen tahrip edilmiş ve tapınak çevresinde Hellenistik Döneme ait seramik parçaları ele geçmiştir.[5] Yapıya ait olabilecek alınlık kısmının sağ köşesi ve Friz parçası biraz aşağıda tespit edilmiş, hemen kuzeyinde ise başka bir yapıya ait temel bulunmuştur. Bu yapıların oturduğu kısım surlarla çevrili değildir. Bu yapıların güneyinde akropolisin doğusunda hamam olarak adlandırılan büyük bir yapı mevcuttur.

Antik Yazar Ptolemaios[6] Prostanna Antik Kenti’nin Orta Pisidia’da[7], Hierocles’in Tymbriada ile Konane[8] arasında olduğunu söylemektedir. Kentin ilk lokalizasyonu 1886 yılında yapılmıştır. Michael Ballance 1957 yılında buradaki yapı kalıntılarını incelemiş, şehrin Hellenistik Dönem’den daha önce kurulduğu saptayan arkeolog, kentin bir şehirden daha çok bir karakol olduğu görüşünü taşımaktadır.

M.Ö. I yüzyıldan itibaren kente ait sikkeler basılmıştır. İmparatorluk döneminde de İmparator Antoninus Pius’dan (M.S. 138-161) Claudius II’ye kadar sikke basılmıştır.

 

Prostanna Antik Kenti'nin Adı Nasıl Belirlendi?

“Michael Ballance, Mehmet Özsait, Nesrin Özsait Prostanna Antik Kenti’nin adının belirlenmesine, epigrafik materyalin ve bazı yapıların kayıt altına alınmasına katkıda bulunmuşlardır.”[9] Kentin adı M.Ö. 113'e tarihlenen ve Asia eyaletinde bir görevlinin şerefine dikilen bir yazıttır. Bu yazıtta “Pisidia’daki Prostanna Halkı” yazmaktadır. Tarihi bilgilerde bu konuya atıf “Delos'da[10] Prostaenneis Demosu tarafından Asia Eyaleti'nden bir quaestor propraetor şerefine dikilen yazıttır.[11] Cümleleriyle ifade edilmiştir. Delos M.Ö. 167 yılında Roma tarafından Atina’nın kontrolüne verilmiş ve hızlı bir gelişme göstermiştir. Doğu ile Batı Akdenizi birbirine bağlayan ticari nokta haline gelmiştir. Bu dönemde Roma yükselen güç konumundadır ve söz konusu yazıtın Delos’ta dikilmesinin nedeni ise Roma ile olan bağları sıcak tutma çabası olmalıdır.[12] Kent Bizans Dönemi'nde Hierokles listesinde adı bulunan Eudoxiopolis ile özdeşleştirilir.[13] Delos’da Protaenneis Demosu, “Protaenneislerin adına hareket eden” manasına gelmektedir.

 

Prostanna Antik Kenti Eğirdir Gölü'nün Sınırları İçerisindedir

“1890 yılından önce de Ramsay Antik Viarus Dağı’nı, Eğirdir Gölü’nün güneyinde yükselen bir kaya olabileceğini öne sürmüştür. Bu tanımlama diğer kaynaklarla paralellik gösterse de 1948 yılına kadar net bir tanım yapılamamıştır. 1948 yılından sonra Robert tarafından Eğirdir’e 10 km. uzaklıkta, Bedre Köyü yakınlarında keşfedilen sınır taşı, bu direkt hattın kuzeyinde Parlais’in ve güneyinde ise Prostanna’nın olduğunu göstermektedir. Diğer hiçbir Pisidia kentinde bu tarz başlangıç noktaları ve sınır işaretlerinin olmaması, Prostanna Antik Kenti’nin Eğirdir’i sınırları içine aldığını kesin bir şekilde göstermektedir.[14] Bu durum Prostanna’nın kayda değer bir territoriuma sahip olduğunu açıklar niteliktedir.”

 

Prostanna Antik Kenti'nde Do. Dr. Fikret ÖZCAN'ın Başkanlığında Kazı Çalışmaları Yürütülmüştür

“Prostanna Antik Kenti’nde, Doç. Dr. Fikret ÖZCAN başkanlığında yürütülmekte olan Kuzey Pisidia Yüzey Araştırması çalışmaları sonucunda, kentteki yapılaşmanın, bilinenin ve tahmin edilenin çok ilerisinde veri sunduğu görülmüştür.”[15] “Kentin merkezi noktasında akropolis ve akropolisin kuzeyindeki eteklerde agora, stoa ve kamusal yapılar kurulmuştur. Kentin kuzeyinde ise sarp ve ulaşılması güç bir konumda Viarus Dağı yer almaktadır. Kentin dağ Akropolü Viarus Tepesi ile Isparta’nın güneyinde kurulmuş askeri bir yerleşme olan Kapıkaya Antik Kenti dağ Akropolü Ulu Tepe birbirlerini görecek şekilde konumlandırılmıştır. Kentin doğusunda yer alan Mallos Antik Kenti ile de kuleler vasıtasıyla bir iletişim söz konusudur.

 

Prostanna Antik Kenti Dört Yönü de Denetleyebilecek Bir Konuma Kurulmuştu

Prostanna Antik Kenti dört yönü de denetleyebilecek şekilde konumlandırılmıştır. Kuzey, doğu ve güneydoğuda Eğirdir Gölü’nden gelecek tehlikelere, kuzeybatıda Sevinçbey Köyü yönünden gelebilecek saldırılara karşı kule ve sur duvarlarıyla koruma altına alınmıştır. Güneybatıda bulunan kule yapısıyla ise Gölcük Vadisini kontrol altında tutmaktadır. Akropolisin kuzeydoğu ve kuzeybatısında bulunan zayıf noktalar akropolisle bağlantılı duvarlar ile güçlendirilmiştir.

Bu coğrafyanın saldırıya açık olması nedeniyle giriş kapılarını da güvenlik altına alacak şekilde akropolis etrafına sekiz kule inşa edilmiştir. Akropolisin güneyinde yer alan ön karakol niteliğindeki yapı ise sur duvarları ile korunmaktadır. Akropolisin kuzeyinde kamusal ve dinsel yapılar, doğu ve kuzeydoğusunda sivil yerleşmeler bulunmaktadır. Akropolisin doğu ve kuzeydoğusunda kalan alanlar teraslandırılarak iskâna uygun hale getirilmiştir. Akropolisin kuzeydoğusunda ve Viarus’un güney yamaçlarında yoğun seramik parçalarının bulunması sivil yerleşmelerin bu alanlarda yoğunlaştığını göstermektedir.

Kentin belli noktalarında yapılan yüzey taramalarında M.Ö. 1. yy.- M.S. 5.-6. yy. seramikleri bulunmuştur. Bulunan seramik formları arasında bezemeli olanlar önemli bir grubu oluşturmaktadır. Seramik formları arasında kâse ve tabakların yoğun olduğu gözlenmiştir. Seramiklerin yanı sıra tipolojik olarak ele alınan kent sikkelerine bakıldığında, kentin M.Ö. 1. yy.-M.S. 3. yy. sonuna kadar sikke bastığı görülmektedir.”[16]

Alıntı & Kaynak & Fotoğraflar

* http://gezilecekyerler.com/prostanna-harabesi/

*https://tr.foursquare.com/v/prostanna-antik-kenti/51a620ab498e81be397213ab

* https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/isparta/gezilecekyer/prostanna-harabesi

* https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/281572

[1] Fikret Özcan, “Kuzey Pisidia’da Askeri Yerleşmelerin Kentleşme Süreci: Üç Örnek”, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, 1. Uluslararası Anadolu Uygarlıkları Sempozyumu, TTK, Ankara, 2015, s. 5.

[2] Latince THOLUS (pl. Tholi ), genel klasiklerde bir mimari özelliktir. Kubbeli bir çatıyı görüntüle sütun halkası ile birlikte birkaç basamak (podyum) üzerine inşa edilmiş yuvarlak bir yapıdır.

[3] Stylobat: Yunan ve Roma tapınaklarında üstünde sütunların yer aldığı platform düzlemi.

[4] Bosaj: Bir duvar yüzündeki taşların çeşitli şekillerde pürüzlü ve çıkıntılı olarak bırakılması.

[5] Hellenistik Dönem seramikleri için bkz. Fatma Kızılyalçın, Prostanna Antik Kenti, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Isparta, 2015, s. 173, res. 101; benzer örnekler için bkz. Hürmüzlü, a.g.m., s. 154, Res. 11.

[6] Ptol. V, 5, 7.

[7] Pisidia Bölgesi tarihi ile ilgili bkz., Xen. an. I, 11; Strab. VI, 1; Diod. XVII, 19 vd.; Hdt. III, 90.

[8] Konane Antik Kenti

Konane Antik Kenti kuzeybatı Pisidia Bölgesi’nde bulunmaktadır. Doğusunda Eğirdir Gölü, güneyinde Davras Dağı yer almaktadır. Ayrıntılı bilgi için bkz. Bilge Hürmüzlü, “Konane Antik Kenti Hellenistik Dönem Yerleşmesi”, Pisidia Araştırmaları I, Sempozyum Bildiri Kitabı, ed. B. HürmüzlüM. Fırat-A. Gerçek, Gül Ofset Matbaa Hizmetleri, Isparta, 2013, s. 143.

[9] Michael H. Ballance, ‘‘The Site of Prostanna’’, AS, vol. 9, The British Institute at Ankara, 1959, s. 125-129; Guy Labarre, Mehmet Özsait, Nesrin Özsait, ‘‘Parlais et Prostanna: Sites et territoires’’, AA 13, 2005, s. 245-251

[10] Delos, Yunan takımadalarından Mykonos adasının yanındaki kayalık küçük bir adadır. Bugün ıssız olan bu adada MÖ 2000'lerde bir liman ve bir hatif mabedi vardı. İyonyalılar'ın burada yaşadığı düşünülmektedir. Efsanelere göre Leto, Artemis ve Apollon'u burada doğurmuştu.

[11] Ballance, a.g.m., s. 125.

[12] Özcan, “Kuzey Pisidia’da Askeri Yerleşmelerin Kentleşme Süreci: Üç Örnek”, s. 4.

[13] Arnold Hugh Martin Jones, The Cities of the Eastern Roman Provinces, Clarendon Press, Oxford, 1971, s. 142-143.

[14] Ballance, a.g.m., s.125-129; E. Kirsten ‘‘Prostama’’, Pauly-Wissowa-Kroll XXIII/1, Realencyclopaedie Der Classischen Altertumswissenschaft, 1957, s. 899.

[15] Fikret Özcan, “Kuzey Pisidia’da Askeri Yerleşmelerin Kentleşme Süreci: Üç Örnek”, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, 1. Uluslararası Anadolu Uygarlıkları Sempozyumu, TTK, Ankara, 2015, s. 5.

[16] KIZILYALÇIN, Fatma, ÖZCAN, Fikret, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yıl: 2016/1, Sayı:23

07.07.2021