Likya Birliğine başkentlik yapmış Khanthos (Khanthos/Xanthos) Antik Kenti, nüfusun artmasıyla bir bölünme yaşar. Bunun üzerine yirmi kadar seçilmiş Khanthoslu aile kendilerine yeni bir kent kurmak için Khanthos (Eşen) nehri boyunca bir keşfe çıktılar. Yeni kuracakları şehrin Khanthos’a yakın ve güvenlikli bir yer olması birinci öncelikleridir. Bununla birlikte sel riski taşımamasına da dikkat ederler ve en sonunda kendilerine aradıkları gibi bir yer bulurlar. Burası Babadağ’ın doğu yamaçlarında, savunması kolay bir yerdir. Ayrıca Khanthos nehrine 5 km kadar yakınlığı nedeniyle su sıkıntısı çekmeyeceklerdir. Böylece bu bölgeye yeni şehirlerini kurma karar verdiler.

Pinara Antik Kenti Ne Büyük Heyecanlarla Kuruldu, Bilemezsiniz

Yeni şehirlerini kurmaya karar verdikleri Babadağ, yuvarlak kayalıklardan oluşmaktadır. Yeni kentlerine Likya dilinde “yuvarlak” anlamına gelen “Pinara” adını verirler. Kayalarına ise yetenekli taş ustalarının sayesinde öyle bir anıtsal mimariyle ruh verdiler ki, işte o değerlerin günümüze kadar gelmiş olanları bizleri hala bu insanlara hayran bırakır. Likyalılar bu görkemli kayalara daha sonra hayatlarını kaybeden kurucularının, kahramanlarının ve değer verdikleri seçkin ailelerin mezarlarını yaparlar.

Yıllar geçtikçe, insanlar öldükçe bu kayalar her biri için göz göz özel bir mabede dönüşür ve yaşadıkların şehrin kalbinde yaşayanlar kadar ölüleriyle birlikte yaşayan Pinaralılar, bu gelenekleriyle ne kadar saygın insanlar olduklarını bizlere gösterirler. İnsan aklı, zekâsı ve estetiği ile buluşan o yuvarlak kayalar, ölümlerin artıp, onlara uygun olan yerin seçilmesiyle bir anda sanatsal bir abideye dönüşür. Belli ki yeni bir şehir kurmanın heyecanı ile kendilerine yer arayan Khanthoslular, bunu en özenilmiş en heyecanlı en seçkin ve özel haliyle yoğun duygular yaşayarak yapıyorlardı. İşte bundandır ki o şehri kurmalarına öncülük eden krallarının da şehirleri ile birlikte gıpta ile sonsuza dek gelecek nesilleriyle birlikte anılmasını, yaşamasını istiyorlar, hatta kendilerini oradan izlediklerine inanıyorlardı...

Pinara Antik Kenti'nin Kuruluşu Film Gibi...

Kısa zamanda kurulan şehir yeni sakinlerine de kavuşunca hızla gelişmeye başladı. Likya Birliğinde 3 oya sahip oldu. Bu oylar şu anlama geliyordu. Kısa zamanda kurulan, bir anda gelişen ve Likya Birliğinde 3 oya sahip olan bu kentin sahipleri, hiç de sıradan olmayan kimselerdi. O nedenle şehri yöneten krallar öldüklerinde, kendilerine kral kaya mezarları yapılarak onurlandırılması da kentteki önemli insanların varlığını bizlere kanıtlamaktaydı. Krallar kayaların kalbine gömülürken, halk da kendilerine yaptırdıkları lahitlere gömülüyor ve bir gün mutlaka hep birlikte dirileceklerine inanıyorlardı.

Pinara Antik Kenti'nin İnci Gibi İşlenmiş Kayaları ve Kral Kaya Mezarları

Pinara Antik Kentinde sarp kayalara inci gibi dizilmiş kral kaya mezarları, bugün dahi aynı görkemiyle ayaktadır. Bölgede halen arkeolojik kazıların başlatılmaması yüzünden, antik kent ve dönemi hakkında elimizde sağlıklı bilgi ne yazık ki yoktur. Antik kentin en önemli kalıntılarından biri de Pinara Antik Tiyatrodur. 3200 kişilik olan tiyatro, 27 sıradan oluşmaktadır. Şehirde Akropol, Odeon, Agora ve kilise bulunmaktadır. Aşağı Akropolün geçit vermeyen sarp yamacında sur duvarı ile desteklenen seyir teması vardır. Surun güneyinde arkasını yamaca dayamış Odeon, önündeki düz alanda agora bulunur. Aşağı akropolün alt kısmındaki su kaynağı kentin yaşam kaynağı olmuştur.

Pinara Antik Kenti'ne Büyük İskender'in Seferi

MÖ 334 yılında Büyük İskender Pinara’yı ele geçirmek için saldırı düzenler ve Pinara Antik Kenti kısa zamanda teslim olur. Büyük İskender’in ölümünün ardından şehre Bergama Krallığı sahip olur. MÖ 133 yılında Bergama Krallığı’nın Roma’ya bağlanmasının ardından Pinara yeniden Roma şehri olur. En görkemli günlerini bu tarihlerde yaşayan Pinara Antik Kenti büyük bir deprem sonunda hasar görür.

MS 2. yüzyılda tarım, bankerlik ve deniz ticareti yapan ve bugün dünyanın ilk belgeli hayırseveri olarak tarihe geçen Opramoas, tüm Likya kentlerine yardım etmiştir. Likya’nın en zengin ve en ünlü hayırseveri Opramoas, depremden ağır hasar gören Pinara Antik Kenti’nin kamu alanlarını da onartmış, Likya kentlerine yaptığı diğer yardımlarından dolayı, Likya Birliği tarafından dört kez onurlandırılmıştır. Opramoas hayırseverliği sadece kentlerin onarılması ile sınırlı değildir. Genç kızlar için çeyizlik, yoksullar için yemek parası, yaşlılara kefen parası vermiştir.

18. Yüzyılda Tarihi Kentlerimizin Kötü Kaderi

Pinara Antik Kenti'ndeki Eserleri İngiliz Albay Charles Fellow Kente Ait Pek Çok Heykeli Altınları Alıp Ülkesine Götürdü

Bugün Antalya’nın Kumluca İlçesi MS 8. Yüzyıla kadar pek çok deprem yüzünden defalarca hasar alan kent, bu tarihten sonra tamamen terk edilir. Daha sonra bölgeye Türkler hâkim olur fakat diğer tarihi bölgeler gibi burası da kaderine terk edilir. Hatta buradaki tarihi kentten haberi İngiliz albay (Arkeolog) Charles Fellow, tıpkı Xanthos Antik Kenti ve yağmaladığı nice değerlerimiz gibi Pinara Antik Kenti'ni de listesine almayı unutmamıştır. 

Pinara Antik Kenti'nde kazı çalışmaları yapan Sör Charle Fellow, kentin önemli heykellerini, altınlarını ve daha nice benzeri değerlerini İngiltere’ye kaçırana kadar… İngiltere’ye götürülenler arasında dünyanın en ünlü hayırseveri Opramoas’a ait bir yontunun da olması muhtemeldir! Charles Fellow'un bu Anadolu'nun tüm zenginliklerini böylesine elini kolunu sallaya sallaya kendi ülkesine götürmesine izin veren ferman şüphelidir ve mutlaka içeriği araştırılması gerekmektedir. II. Mahmut'un son yılları araştırıldığında bu konu daha iyi aydınlanacaktır.

Bölgenin sakinliği, yeter güvenlik önlemlerin alınmaması, yerli ve yabancı pek çok mezar soyguncuları ve antika meraklıları tarafından tahrip edildiğinden, bu bilinçsiz kazılar yüzünden kent her geçen gün tarihi ve kentsel anlamda hasara uğramaya devam etmektedir. Yolun 3 km’si asfalt, 1 km’si de toprak ve bozuk olmasına rağmen ulaşımı zor değildir. Fethiye ve Ölüdeniz’den Pinara Antik Kenti’ne özel turlar düzenlenmektedir.

Silvan Güneş

Folklor Araştırmacısı & Biyografi Yazarı