20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü

Birleşmiş Milletler Dünya Çocuk Hakları Günü’nü 1954 yılında kabul etmiş ve dünyadaki çocukların refahını artırmak, çocukların doğuştan gelen hakları için farkındalık yaratmak amacıyla her yıl 20 Kasım'da kutlanmaktadır.  20 Kasım, ilk defa 1989 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından Uluslararası Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin oy birliği ile kabul edilmesiyle kurulan Çocuk Hakları Günü’dür.  Sözleşme, tüm çocukların doğuştan gelen ekonomik, sosyal, kültürel, politik haklarını tanır.  Özellikle savaş, çatışma ve yoksulluğun devam ettiği coğrafyalarda yaşam mücadelesi veren çocukların yaşama ve korunma haklarını teminat altına almak çatışma/savaş ortamında kendisi zarar gören veya yakınını yitiren tüm çocukların beden ve ruh sağlığını korumak ve sonraki yaşamlarında bu sürecin olumsuz etkilerini en aza indirmek ve medeni koşullar yaratmak için imzalanmıştır “Çocuk Haklarına Dair Sözleşme”. Toplam 193 ülke tarafından imzalanan sözleşme en fazla sayıda ülke tarafından imzalanan ve en kısa zamanda yürürlüğe giren uluslararası belge olma özelliğine sahiptir.

 

Çocuk Hakları Nedir?

Cinsiyet, din, dil, ırk ve sosyal statüye bakılmaksızın çocukların güvenli ve sağlıklı koşullarda barınması ilkeleri üzerine kurulan sözleşme, uluslararası platformda mutabakata varılmış, değiştirilmesi mümkün olmayan standartları ve yükümlülükleri içermektedir. Onaylayan devletlerin kendi iç hukuklarında gerçekleştirecekleri düzenleme ve değişimleri kontrol etmek ve her beş yılda bir bu değişiklikleri yayımlamak için BM tarafından bir Çocuk Hakları Komitesi de oluşturulmuştur. Dünyada ve ülkemizde milyonlarca çocuğun hakları çiğnenirken,  bu hakların neler olduğunu her birimizin öğrenmeye, öğretmeye, yüksek sesle dile getirmeye ve yaygınlaştırmaya ihtiyacımız var.  Özellikle çatışma ve savaş ortamları çocukların eğitim, korunma, sağlık hakları başta olmak üzere birçok hakkına zarar vermektedir. Bu hakların savaşın doğal bir sonucu olarak kabul edilerek gerekli önlemlerin alınması ve devletlerin silahlı çatışma ortamlarında sivilleri, özellikle de çocukları korumak ve her tür işlemde çocuğun en üst yararına öncelik vermekle yükümlü olduğu, “Çocuk Haklarına Dair Sözleşme”sinin 38. Maddesinde açıkça ifade edilir. Dolayısıyla çocuk hakları, tüm çocukların doğuştan sahip olduğu;  sağlık, beslenme, barınma, güvenlik, eğitim ve korunma haklarının hepsini birden tanımlamakta kullanılan evrensel kavramdır.  Dolayısıyla çocuk hakları insan haklarında ayrı düşünülemez. Bugün, dünyanın birçok yerinde var olan insan hakları ihlalleri, çocuk boyutunda daha geniş kapsamlı ve büyüyerek, müdahale edilmesi daha zor bir şekilde yer almaktadır. Çocuk hakları, bir insan hakları meselesidir. Çocukların mutlu, güvenli, huzurlu ve eşit olmadığı ülkelerin insan hakları karnesinin kötü olduğu aşikardır. Ancak en önemlisi de çocukların çocuk olma hakkıdır. İşte bu hak tüm dünya ülkelerinden önce Nisan 1929’da 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı ilan eden Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün vizyonu sonucu olarak öncelikle ülkemizde önemsenmiş ve vurgulanmıştır.  Bugüne baktığımızda ise geldiğimiz noktada çocuk hakları konusunda örnek bir ülke olduğumuzu söylememiz biraz zor maalesef.  Çocuklara bayram armağan eden ilk ve tek ülke olan Türkiye'de her üç çocuktan biri yoksul. Yanı sıra istismar haberleri istatistiklere bakıldığında her geçen yıl artıyor. Çocuk yaşında evlendirilen, eğitim hakkından mahrum bırakılan kız çocukları sorunu da Mustafa Kemal’in mirasına sadık kalınamadığının bir göstergesi. Bununla birlikte Türkiye’de, çocuklarla ilgili kronik sorunlardan biri de çocuk işçiliği. Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2018 yılı çocuk istatistikleri verilerine göre çocuk işçilerin oranı 2017'de yüzde 20,3 iken 2018 yılında bu oran yüzde 21,1 oldu.  Öte yandan 2018 yılı "Çocuk İşçiliği ile Mücadele Yılı" olarak ilan edildi ve Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı koordinasyonunda çocuk işçilerle mücadele ulusal programı çıkarıldı. Fırsat eşitsizliğinin yaşandığı en önemli başlıklardan biri de eğitim. Buna göre Milli eğitim istatistiklerine bakacak olursak, ilkokul seviyesinde okullaşma oranı 2016/2017 öğretim yılına göre artış göstererek, 2017/2018 öğretim yılında yüzde 91,5 oldu. Okullaşma oranında ayrıca cinsiyetler arasında önemli bir farklılığın olmadığı görüldü. Ancak eğitim alanında yaşanan en büyük sorun eğitim masrafları konusunda oldu. Ülkemizin kanayan yarası çocuk yaşında evlendirilme olduğundan evlenme istatistiklerine baktığımızda sevindirici bir gelişme olduğunu görüyoruz. Buna göre, 16-17 yaş grubunda olan kız çocuklarının resmi evlenmelerinin toplam resmi evlenmeler içindeki oranı 2014’ten 2018 yılına kadar yüzde 3.8'e kadar düştüğü kaydedildi. 'Çocuklar İçin Adalet' konusunda da UNICEF’in raporuna göre İsrail ile birlikte maalesef gerilerde yer alıyoruz.

 

Çocuk Hakları Sözleşmesi

Çocuk Hakları Sözleşmesi ilk maddesi çok açık ve sarihtir. Buna göre; Madde 1: Her birey on sekiz yaşına kadar çocuk olarak kabul edilir. Her çocuk vazgeçilmez haklara sahiptir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin de altına imza attığı Çocuk Hakları Sözleşmesi'ne göre her birey 18 yaşına kadar çocuktur. Bu yasanın çiğnenmesinin hiçbir makul ve kabul edilebilir bir gerekçesi ve ihlallerin herhangi bir açıklamasının da geçerliliği de yoktur. Bu sözleşmede yer alan vazgeçilmez hakları şu temel başlıklarda sıralayabiliriz: Yaşama ve gelişme hakkı; Bir isme ve vatandaşlığa sahip olma ve bunu koruma hakkı; Sağlık hizmetlerine erişim hakkı; Eğitime erişim hakkı; İnsana yakışır bir yaşam standardına erişim hakkı; İstismar ve ihmalden korunma hakkı; Ekonomik sömürüden korunma hakkı; Uyuşturucu bağımlılığından korunma hakkı; Eğlence, dinlenme ve kültürel etkinlikler için zamana sahip olma hakkı; Düşünce özgürlüğü hakkı; İfade özgürlüğü hakkı; Çocukların kendileriyle ilgili konularda görüşlerini dile getirme hakkı; Dernek kurma özgürlükleri hakkı; Özel gereksinimleri olan çocukların hakları; Engelli çocukların hakları. 1989’da 193 ülke tarafından imzalanan sözleşme ile çocuk haklarını güvence altına almayı hedeflemiş ve taraf devletleri sözleşme maddeleri gereğince kendi iç hukuklarında değişim yapmaya zorlamış olan BM bir taraftan da bugün Dünya’da devam eden savaşlardaki çocuk katliamlarına, çocuğa yönelik cinsel istismarlara, çocukların yaşadığı ağır travmalara ve savaş ve çatışmalı ortamdaki her türlü nedenden dolayı gerçekleşen çocuk ölümlerine sessiz kalıyor. Kısacası çocukları korumak için yetişkinlerin çıkardığı bu hakları yine yetişkinler ihlal ediyor.

 

Çocukların Bugünü ve Her Günü Kutlu Olsun

Dünyanın en kıymetli varlıkları çocuklarımızın 20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü kutlu olsun. Geleceğimizin teminatı olan çocuklarımızın, savaşların olmadığı daha adil ve daha huzurlu bir dünyada yaşamaları en büyük dileğimizdir. Çocukların yaşamaya, eğitime, sağlıklı olmaya, seslerinin duyulmasına, kendilerine adilce davranılmasına hakları var. Her şeyden öte çocukların çocuk olmaya hakkı var. Bu haklarla ilgili olarak ise ana–babanın rolü ve sorumluluğu; bunun ihmal edildiği durumlarda ise devletin rolü ve sorumluluğu vardır. Bunun için de başta ebeveynler ve devlet olmak üzere, hepimizin çocukların haklarının korunmasında sorumluluk ve görevlerimiz var. Bu dünya çocukların.

07.07.2021