Eğer bir insan kendi mesleğini denizci olarak ifade ediyorsa bu yalnızca yapılan disipliner bir işi değil aslında başlı başına bir yaşam tarzını ifade eder. Denizcilik denizde olmaktır. Denizci olmak demek içinde birçok mesleği ve alt işi barındırmak, kara ile bağlantılarını koparmaya hazır olmaktır. Nasıl ki canlıların yaşamında bir kara yaşamı bir de su yaşamı varsa denizcilerin de hayatı bir nevi bu şekilde ayrıdır karada çalışanlara göre. Sadece büyük gemiler değil her türlü su taşıtının her bir farklı meşgalesinden bir parçadır ve okyanusları, gölleri, nehirleri de içine alan başka türlü bir yaşam anlayışıdır denizci olmak. İşte böylesine hakkında sayfalar dolusu hikayeler yazılmış ve yazılabilecek, kendine has bir psikoloji ile literatüre sahip olan denizcilerin bir de onlara ithaf edilmiş bir günü var: 29 Eylül Dünya Denizciler Günü. 2019 Dünya Denizciler günü vesilesiyle gece – gündüz dünyanın su kısmıyla hemhal denizcilere selam ederken denizcilik nedir ve neleri kapsar, birlikte bakalım.

Denizcilik Nedir? Denizci Kime Denir?

Denizcilik nedir sorusuna aslında en güzel tanım; denizle işi olan kimse, tanımıdır. Öyle ya genelde insanlar denizleri, okyanusları ya içinde yüzmek ya da manzarasının tadını çıkarmak amaçlı kullanır. Bir de tabi ki yolculuklarda gerek duyulduğunda üzerinde seyahat eder ya da bir tekneyle keyfini sürer. Ancak bunlar, o kişinin denizle işi olduğunu göstermez. Eğer bir insan o yolcuları taşıyan deniz araçlarını kullanıyorsa ya da o araçlarda çalışıyorsa, balıkçılık yapıyorsa, deniz kuvvetlerinde bir askerse, ticaretini deniz yoluyla halledebiliyorsa ya da tüm bu denizin içinde olan bitenleri yöneten bir sistemin içinde bir görevi varsa işte o kişinin denizle “işi” vardır ve o kişi karada bile olsa denizcidir. Dolayısıyla denizcilik için en başta yaptığımız kısa tanımın doğruluğunun yanında daha kapsamlı olarak şu tanımı da yapabiliriz: “Deniz ile bağlantısı olan tüm uğraşlarla ilgilenenlere verilen mesleki unvan. Deniz araçlarında sefer, gemi işletmeciliği, su ürünleri, askeri ve spor dahil tüm deniz ve okyanus etkinliğinde görev alan kişilerin adı.” Mutlaka daha iyi tanımlar ve akademik tarifler var ama buradan da anlaşılacağı gibi giriş paragrafında belirttiğimiz geniş kapsamda bir yaşam biçimidir denizcilik.

Nasıl Denizci Olunur?

Yazımızda belirttiğimiz gibi denizcilik çok geniş bir alanı kapsadığından denizci nasıl olunur sorusuna tek bir çizgiden yanıt vermek mümkün değil. Ancak denizcilik içinde yer alan meslek dallarından öne çıkanlara göz atarak denizci olma koşulları hakkında fikir sahibi olunabilir. Denizcilik denilince akla gelen ilk şey gemiler. Gemilerde çalışma ehliyetine sahip olanlara da gemi adamı deniyor ve ehliyetin de tam adı bu: Gemi adamı ehliyeti. İşin cinsiyet eşitliği yönü düşünüldüğünde keşke “adamı”denmeseydi diyoruz ama bu şekilde söylenmesinin yanında denizci şeklinde bir alternatifi var. Peki, gemi adamı ya da denizci kimlere denir ve nasıl gemi adamı/ denizci olunur? Yasal tanıma bakıldığında Türk Ticaret Kanunu’nda ilgili konuda şöyle diyor: “Gemilerde çalışan gemi kaptanı, zabitler, yardımcı zabitler, tayfalar ve yardımcı hizmet personeline denizci ya da gemi adamı denilmektedir. Bu alanda, çalışan kişilerin gerekli eğitimleri ya da şartları yerine getirerek sertifika sahibi olmaları gerekmektedir.” Yukarıdaki tanımdan da anlaşılacağı gibi kaptandan tayfaya ve hizmet personeline kadar gemilerde çalışan bir denizci olmak için ehliyet yani sertifika gerekiyor. 240 saatlik bir eğitimin verildiği yetkili ve resmi onaylı kurslardan alınan bu ehliyetle gemi adamlığına yani denizciliğe ilk adım atılabiliyor. Tabi kaptan olmak ayrı bir lisans eğitimi gerektiriyor. Bunun için de Denizcilik Fakülteleri devreye giriyor. Kaptanlık, Denizcilik Fakültesi ve askeri denizciliğin dışında kalan denizcilik kurslarından ehliyet alacak kişilerin taşıması gereken koşullar ise şöyle; T.C. vatandaşı olmak, Gemi Adamı Yönetmeliği’nde yer alan yeterlik dereceleri için yaş, öğrenim derecesi, eğitim ve hizmet süreleri ile ilgili şartları yerine getirmek, Sağlık durumunun Gemi Adamları Sağlık Yönetmeliğindeki şartlara uygun olması ve yine aynı yönetmelikte belirtilmiş suçlardan ceza almamış olması gerekiyor. Tüm bunlar tamamsa ve ehliyet de kurs sonrası alınmışsa gemici olarak iş bulunabiliyor. 2 yıllık bir çalışma deneyiminden sonra usta gemici ve sonrasında Güverte lostromosu, sınırlı vardiya zabiti gibi daha üst rütbelere gelmek de mümkün.

Gemi Kaptanlığı ve Deniz Askerliği

Eskilerin deyimiyle Bahriyeli olmak, her daim kendisine has bir karizmayı ve genel olarak da iyi maddi gelir elde etmeyi simgeler. Bahriyeli olmanın bir sivil bir de askeri yönü var tabii. Önce sivil tarafına bakalım keza son zamanlarda gemi kaptanı olmak, uçak pilotu olmak gibi popüler meslekler arasında yer alıyor. Bunun için öncelikle üniversitelerin Denizcilik Fakülteleri’ni kazanmak ve lisans eğitimini tamamlamak gerekiyor. Şu anda bu bölümün adı ise Deniz Ulaştırma ve İşletme Mühendisliği. Yani salt bir gemi sürüşü yeterliliği değil hem kullanım ve yönetim hem de geminin işletilmesi hakkında bilgi sahibi olan bir mühendislikten söz ediyoruz. Bunun devamında ise 1 yıl süreli olarak Deniz Ticaret Müsteşarlığı tarafından verilen sertifika kursuna giriliyor. Ve bu sertifika programı da başarı ile tamamlandıktan sonra ise 3. Kaptan ya da 4. Kaptan unvanıyla çalışma yeterliliğine sahip olunuyor. Bu konuda 3. Zabit ya da 4. Zabit unvanları geçebilir, burada kafa karışmasına gerek yok keza zabit, eski dilde kaptan anlamına geliyor. Kaptanlık mesleğine yeni başlayanların kariyer planlaması ise genelde iki yönlü oluyor. Bunlar şehir hatları ve ikmal gemilerinde çalışan kısa mesafe ve uzak sefer yapan okyanus aşırı büyük gemiler. Deniz askerliği ise bahriyeliğin diğer yönüdür. Deniz subayı olarak da tanımlayabileceğimiz bu meslekte Deniz Harp Okulu’ndan mezun olmak gerekiyor. Buradan generalliğin deniz kuvvetlerindeki karşılığı olan amiralliğe kadar giden bir yola girilirken bir askeri denizcilik yolu da deniz astsubay okulunu bitirmek. Sivil ve askeri kaptanları, balıkçıları, emekçileri ve tüm yardımcı personeli ile bir yaşam biçimi olan denizcilik, 4’te 3’ünün su olan bu dünyada hiç bitmeyecek ve insanlık için değeri artarak devam edecek bir meslek dalı. Karadaki pek çok meslekten daha zorlu koşulları olan, fedakarlık, bilgi ve tecrübe isteyen denizcilikte emek veren tüm denizcilerin 29 Eylül Dünya Denizcilik günü kutlu olsun.