Bisiklet, kimileri için bir tutkudur, kimisi için eğlence kimisi içinse spor anlamına geliyor. Bisiklet bir spor türü olmakla birlikte çocukluğumuzdan itibaren bir oyun bir keyifli vakit geçirme aracı aynı zamanda. Çoğumuzun kullanmayı öğrendiği ilk araç bisiklet. Bazılarının arkada yedek tekerlekleri ile binmeyi öğrendiği sonra orta boy ve sonra da büyük boy dağ tipi modellerle devam ettiği, kimilerinin de hayatları boyunca şehir içi ulaşımda sürekli kullandıkları bir araç. 200 yıllık tarihi olan bisiklet, dünyada endüstriyel gelişmeler sonrası değişen yaşam tarzının ortaya çıkardığı obezite başta sağlık sorunlarına karşı son dönemde daha da popüler hale geldi. Bu anlamda Birleşmiş Milletler de 3 Haziran tarihini Dünya Bisiklet günü ilan etti. Bisiklet kullanımını özendirerek sağlıklı yaşamı teşvik etmek isteyen bisiklet tutkunu aktivistler de yaptıkları bisiklet etkinliklerinde “Arabadan İn, Bisiklete Bin” sloganını kullanıyorlar. 2019 Haziran ayı BM Dünya günleri arasında yer alan 3 Haziran Dünya Bisiklet Günü vesilesiyle hem bu özel günün anlam ve amacına hem de bisikletin tarihçesi ile bisiklet hakkında öne çıkan etkinliklere bir göz atalım.

Bisikletin İcadı, Bisikletin Tarihsel Gelişimi

Yukarıda da belirttiğimiz gibi bisikletin iki yüzyılı henüz geçen bir tarihi söz konusu. Bisikletin mucidi ise bir Alman, “Baron Karl von Drais”. Karl von Drais’in 1917 yılında icat ettiği araç, iki tekerlekli bir taşıt esasen. O da bu taşıta soyadından türeterek “Drezin” ismini verdi. Ancak Drezinde pedal yoktu. Drais, daha hızlı hareket etmek için icat ettiği aracını ayağını yere sürerek hareket ettiriyordu, tıpkı bisiklete binmeyi yeni öğrenenlerin yaptığı gibi. Elbette böylesine orijinal bir buluş, o haliyle kalmadı ve günümüzdeki teknolojik gelişmelerden de tahmin edebileceğiniz gibi geliştirilerek pedalları ile birlikte bugünkü bisikletin haline geldi. Bisiklet kelimesi nereden geliyor diye soracak olursanız, tarihsel kaynaklar kelimenin 1860’lı ya da 1880’li yıllarda Fransa’da ortaya çıktığını söylüyor. Bisiklet kelimesinin etimolojik araştırmasına göre de sözcük Fransızca kökenli ve “İki tekerlekli” anlamına gelen Fransızca “bicycle” sözcüğünden türeme. İngilizcede tam olarak bu haliyle kullanılırken Fransızca karşılığı “bicyclette” kelimesidir. Dilimize de aynı bu hali ile girmiştir. Bisikletin tarihsel gelişimine bakacak olursak uçağın mucidi olan Orwill ve Wilbur Wright Kardeşler’in bu icat öncesinde bir bisiklet tamirhanesi işlettiği biliniyor. Bu deneyim de onlara uçağın icadı sürecinde mekanik anlamda bilgi edinme yönünden hayli yardımcı olmuş. Bugün bisikletin kendine ait devasa bir endüstrisi söz konusu. Bisiklet üretimin bu denli çeşitlendiği bir ortamda kurulan Avrupa Bisiklet Sanayi Konfederasyonu, Avrupa kıtası toplamında yıllık 21 Milyonun üzerinde elektrikli ve mekanik bisiklet satıldığını beyan ederken bu bisikletlerin 13 milyon civarının da Avrupa ülkelerinde üretildiğini söylüyor.  Türkiye’ye bakacak olursak bisiklet sanayi rakamlarına göre Türkiye’de yıllık bisiklet satışları, çocuk bisikletleri de dahil 1,5 Milyon civarında olurken bu rakam bizimle aynı nüfusa sahip Almanya’da 5 milyon civarında. Dünyanın birçok ülkesine de bisiklet ihraç eden bir sanayisi olan Türkiye’de bisiklet kullanımının daha da artması hedefleniyor.

Fransa Bisiklet Turu – Tour De France

3 Haziran Dünya Bisiklet gününde bu aracın tarihçesine bakıp yolumuz da Fransa’ya düşmüşken Fransa Bisiklet Turu yani orijinal adıyla Tour De France’den bahsetmeden geçmek olmaz. Dünyanın birçok yerinde yapılan uzun soluklu bisiklet maratonları bulunuyor. Bunlardan biri de ülkemizde gerçekleştirilen Cumhurbaşkanlığı Bisiklet Turu. İşte bu bisiklet koşularının atası ve en saygını da Fransa Bisiklet Turu. Basketbol için NBA, tenis için Grand Slam turnuvaları neyse bisiklet sporu için de Fransa Bisiklet turu, o anlama geliyor. Yukarıda bahsettiğimiz 1800’lü yılların sonunda Fransa’da bugünkü ismini alan bisiklet için 1903 yılında ilk maraton gerçekleştirildi. Bugünden geriye baktığımızda 116 yıllık bir tarihten söz ediyoruz. Fransa Bisiklet Turu’nun bir özelliği de rotasının her yıl değişip formatının hep aynı kalması. Alplerin Fransa’ya ait olan bölgesindeki dağ tırmanışı ve bunun inişinden sonra Fransa’nın başkenti Paris’in ünlü bulvarı Champs Elysees’de biten Tour de France, bu formatını hiç değiştirmiyor. Fransa Turu Bisiklet Turu’nu en çok kazanan isim, üst üste 7. Şampiyonluk yaşayan ve ardından profesyonel bisikleti bırakan Amerikalı Lance Armstrong'du. Ancak daha sonra dünya kamuoyunda da oldukça ses getiren doping skandalı nedeniyle Armstong'un tüm şampiyonlukları bu nedenle USADA tarafından geri alındı ve Armstrong’un şampiyon olduğu 1998-2005 arasındaki turlardaki şampiyonluk kürsüsü boş bırakıldı. Lance Armstrong’un bu durumu sonrasında bu turu en çok kazanan isimler ise beş şampiyonlukla Eddy Merckx, Bernard Hinault, Miguel Indurain ve Jacques Anquetil'dir. Bisiklet kullanımı ile ilgili ilginç bir not da ABD’li bir maceraperest olan Fred Birhmorte’a ait. 1912 doğumlu olan ve 2012 yılında 100 yaşındayken hayata veda eden Birchmorte, 1935 yılında tam 65 bin kilometrelik Avrupa – Asya – ABD turu yaparken bunun 40 bin kilometresini bisikleti ile geçerek dünyayı dolaşmıştır.

Bisiklet Kullanımının Önemi ve Dünya Bisiklet Günü

Birleşmiş Milletler, 12 Nisan 2018 tarihinde yani henüz geçen sene aldığı bir kararla 3 Haziran gününü Dünya Bisiklet günü olarak ilan etti. Bunun amacı elbette sempatik bir hareket yapmak değil bisiklet kullanımını artırmak. Motorlu taşıtların doğaya en başta karbon salınımı olmak üzere gürültü, trafik, ekonomik yük, psikolojik zararlar gibi çok fazla olumsuz etkisi söz konusuyken şehir içi ulaşımda bisiklet kullanımının artması, toplumsal anlamda büyük önem taşıyor. Elbette bu durum yalnızca bireylerin bisiklet satın alıp yola çıkması ile değil devletlerin yerel yönetim politikalarında bisiklet kullanımına uygun yol, trafik ve park düzenlemeleri yapması ile mümkün. Diğer yandan çağımızın yükselen hastalıklarından olan obezite ile kalp rahatsızlıklarına karşı mücadele etmenin bir yolu da bisiklet kullanımı. Eğlenceli bir aktivite de olan bisikletin, günümüzde hem toplumsal hem de bireysel bu denli faydalarının olması, bisikletin değerini de ortaya çıkarıyor. 3 Haziran Dünya Bisiklet gününü, ilanının 2. Yılında kutlarken BM’nin bu özel günde üye devletlerden beklentilerine yer verelim. BM, kendisine üye devletlerden aralarında kesişen sürdürülebilir kalkınma stratejilerinde bisiklete özel önem vermeye, bisikleti uluslararası, bölgesel, ulusal ve yerel kalkınma politika ve programlarına dahil etmeye davet ediyor.  BM Genel Kurulu, aynı kararıyla Üye Devletleri yukarıda sözünü ettiğimiz yol güvenliği iyileştirmeleri ile yaya ve bisikletlilerin güvenliğini sağlayacak önlemlerin alınmasını konusunu öne çıkarırken bunun ulaşım altyapılarının planlama ve tasarlanması aşamalarına da dahil etmeye teşvik ediyor.