Emekliler Haftası Ne Zaman?

Emekliler Haftası her yıl 30 Haziran tarihinde kutlanmaya başlıyor. 30 Haziran Cumartesi’nin olduğu hafta Emekliler Haftası olarak geçiyor. Bitiş tarihi olarak daha önceki yıllarda 4 Temmuz günü esas alınmıştı. Türkiye Emekliler Derneği, Emekliler Haftası kutlamalarının merkezi konumunda bulunuyor. İçinde Tüm Sivil Emekliler Derneği, Tüm İşçi Emeklileri Derneği, Tüm Subay Emeklileri Derneği ve Tüm Astsubay Emeklileri Derneği’nin bir araya geldiği Türkiye Emekliler Platformu 30 Haziran Cumartesi günü Emekliler Günü kutlaması kapsamında Anıtkabir’e çıkacak. Dernek başkan ve temsilcileri de Emekliler Haftası bağlamında konuşma ve mesajlar yayınlayacak. 30 Haziran tarihi Emekliler Günü olarak 2010 yılında kutlanmaya başladı. Mustafa Kemal Atatürk’ün emekli olduğu tarih olan 30 Haziran 1927 tarihine yapılan atıfla 2010 yılında, emeklilerin varlığı, toplum sosyolojisi ve ekonomisi açısından yeri ve güncel sorunlarına dikkat çekmek, bu konuda farkındalık yaratmak amacıyla resmi kutlama günü olarak kabul edildi.   Emekli olmak ya da emeklilik,  kelimenin toplumdaki genel algısı yaşlılık olsa da öncelik olarak geçmişte emek vermiş olmanın anlaşılması gerekiyor. Her ülkede ve toplumda emekli olmak, tecrübe ve birikimi işaret eder. Bir insanın temel ve uzmanlık eğitimlerini almasının ardından bir yetişkin birey olarak meslek sahibi olarak emek vermesinin tüm hayatı boyunca devam etmeyeceği kabulü ile bu sürecin belli süre ve kıstaslarla sınırlandırılması düşüncesi, emeklilik kavramını ortaya çıkarmıştır. Emekli olmanın hem çalışma ve emek harcama, hem mesleki bilgi ve donanım hem de devlet – vatandaş ilişkisi üzerinden sosyal güvenlik boyutları bulunuyor.  Emekliler Haftası başlangıcı olan Emekliler Günü’nde Türkiye’de emekli olmanın karşılığı üzerinden bu boyutlar ne durumda bulunuyor, bir göz atalım.  

Türkiye’de Emekli Sayıları

Türkiye’de resmi olarak 3 farklı tür emekli fonu bulunuyor. Bunlar SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı’dır. Bu 3 kurum, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) altında birleştirilerek tüm çalışanlar ve emeklilerin işlemleri tek bir çatı altında yürütülüyor olsa da emeklilik tipleri ve emekli primlerinin yatırıldığı alan olarak bu 3 kurum tanım itibariyle aktif olmaya devam ediyor. Bu üç kurumun kapsamlarına bakılacak olursa; Bağ-Kur emeklileri, genel olarak kendi nam ve hesabına çalışanları, gelir vergisi ( bir mülk ya da işletme üzerinden kazanç elde edenler), şirket ortakları ve yine tarım alanında kendi kazancını sağlayan kişiler anlamına geliyor. Yani Bağ-Kur, esnafları, şirket ortak ve sahiplerini kapsıyor. Bağ-Kur üzerinden prim yatıran kişiler, 4-B statüsü üzerinden değerlendiriliyor. 2017 yılı verilerine göre Türkiye’de 4-B kapsamında olan 2,5 Milyon Bağ-Kur emeklisi bulunuyor.  Emekli Sandığı ise 4-C olarak tanımlanıyor ve kamu personelini ilgilendiriyor. Türkiye’de kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanların prim ödemeleri,  Emekli Sandığı kapsamında yapılıyor. Yine geçtiğimiz yılın verilerine göre Emekli Sandığı, yani 4-C statüsünde 2 Milyon emekli bulunuyor. Gelelim en fazla emekli sayısının bulunduğu SSK kapsamına. SGK bünyesinde 3 ana kurumun birleşmesinin ardından 4-A statüsü olarak tanımlanan SSK, kamu kurumlarında çalışanlar ile kendi işletmesi olanlar dışında tüm çalışanları ve isteğe bağlı sigortalıları kapsıyor.  Türkiye’de emeklilik denilince ilk akla gelen kurum kısaltması olan SSK, mevcut verilere göre 7 Milyon 300 bin civarında emekliye maaş ödüyor. Her üç faaliyetin toplamına bakıldığında ise Türkiye’de 12 Milyona yakın emekliden bahsedilebilir ki bu da toplam nüfusun yaklaşık %15’i demek. Bu açıdan Emekliler Günü ve haftası tüm kapsamıyla ülkenin %15’i gibi önemli bir oranı kucaklıyor. Devlet kurumu olan SGK bünyesindeki emekliliğin yanında son yıllarda devletin de katkı payı ile teşvik ve destek verdiği özel sigortaların bireysel emeklilik sistemleri ( BES)  bulunuyor. Bu sistemde, kişi kendi isteği ile seçtiği bir özel sigorta firmasına aylık primlerini yatırarak önceden belirlenmiş yaş ve prim günü sistemi ile emekli olma sürecini başlatıyor. Ücretli çalışanların BES kapsamında ödeme yapması durumunda devlet de prime katkı veriyor. BES ile resmi emeklilik sürecinden farklı olarak sigortalının, BES kapsamında eğer isterse emeklilik hakkı kazanmadan ödediklerini belli kesintilerle geri alma hakkı bulunuyor.  

Türkiye’de Emekli Olma Koşulları

Bir çalışanın emekli olarak sayılması, devletin resmi kayıtlarına göre sigorta primi ödemesi şartı bulunuyor. Çalışan ya da isteğe bağlı olarak sigortalanan kişinin kazandığı ücret, çalışma süresi ve tipine bağlı olarak belirlenen sigorta primleri, çalıştığı kurum ya da şirket tarafından ödeniyor. Ancak yalnızca prim ödeme gün sayısı yeterli değil. 1999 yılı sonrasında işe başlayanlar için erkeklerde 7000 prim ödeme gün sayısı ile 60 yaş, kadınlarda ise 7200 gün prim ödeme gün sayısı ile 58 yaş şartı gerekiyor. Yani prim yeterli prim ödeme gün sayısına ulaşan bir çalışan erkekse 60, kadınsa 58 yaşını doldurmadan emeklilik statüsü elde edemiyor ve emeklilik maaşı bağlanmıyor. 1999 yılı öncesinde işe başlayanlar için ise bu şartlar erkek için 25 yıl sigortalılık veya 55 yaş ile 5000 gün prim ödeme olurken kadınlarda ise 52 yaş oluyor. 2018 yılında olmamız itibariyle değerlendirdiğimiz bugün resmi olarak emekli olanların tamamına yakınının 60 yaş ve üstü olduğu ortaya çıkıyor.

Emekliler Haftasında Emekliler

Hayatının en verimli döneminde emeğini ve zamanını kamunun hizmetine dönük üretim araçlarına harcayan ve hak ettiği ücretin bir kısmını çalışma sürecinde devlete veren insanların, emeklilik zamanı geldiğinde, hem geride bıraktıkları zamanının ardından dinlenme ve kendi istekleri doğrultusunda bir yaşam sürme hem de emeklerinin karşılığı olan maaşlarını almaları, bir toplumun sosyolojik ve psikolojik yapısı açısından büyük önem teşkil ediyor. Emekliler Günü ve haftasında ülkemizin tüm emeklileri giderilmesi gereken sorunlarını  ve taleplerini bu özel hafta aracıyla daha fazla göz önüne sunarken aynı zamanda ülkenin de emeklik kavramı ile emeklileri hatırlamasını sağlayacaklar. 30 Haziran tarihinde başlayan Emekliler Haftası ve Emekliler Günü, emeğin ve üretimin değeri ile birlikte kutlu olsun.