Modern Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucu önderi Mustafa Kemal Atatürk’ün henüz Osmanlı Devleti’nin bir generali iken, 9. Ordu Müfettişi göreviyle Samsun’a gittiği tarih olan 19 Mayıs 1919, o tarihten tam 99 yıl sonra bugün Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı olarak bir kez daha kutlanıyor. Gazi Mustafa Kemal’in mevcut koşulların kabul edilemezliği ve bu topraklarda yaşayan herkesin bir ulus olarak boyunduruk altına giremeyeceği fikriyle başlattığı Kurtuluş hareketinin ilk günüdür 19 Mayıs. Bu anlamda kurtuluşun başlangıcı ve kuruluşun ortaya çıkarttığı genç nesillerin bayramı olarak milli bayramlar arasında çok özel bir yere sahiptir. Şimdi hem 99 yıl öncesine hem de bu önemli günün milli bayram olarak kutlanma tarihçesine detaylı bir göz atalım. 19 Mayıs 1919 tarihinin hemen öncesi ve sonrasının detaylarından evvel Mustafa Kemal Atatürk’ün en önemli eseri olan Nutuk’un başlangıcından günümüz Türkçesiyle bir alıntı yapalım: “ 1919 yılı Mayıs’ın 19’un günü Samsun’a çıktım. Genel durum ve görünüş: Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu bağdaşık devletler grubu, Genel Savaş’ta yenilmiş, Osmanlı ordusu her yanda sarsılmış, şartları ağır bir “Ateşkes Antlaşması” imzalanmış. Büyük Savaşın uzun yılları içinde ulus, yorgun ve yoksul bir durumda. Ulusu ve ülkeyi Genel Savaş’a sokanlar, kendi başlarının kaygısına düşerek yurttan kaçmışlar…” 

Mustafa Kemal Atatürk, genel durumu özetleyerek başladığı Nutuk eserinde ayrıca mevcut İstanbul hükümeti ile son Padişah Vahdettin’i de en ağır şekilde eleştirmekte ve sonuç olarak halihazırdaki koşulları reddederek yeni bir ulusal kurtuluş hareketinin tasarılarını yapmaktadır. Tam da alıntılanan bölümde anlatıldığı gibi hem yorgun ve yoksul bir halk hem de ordusu dağıtılmış bir devletin ardından adeta küllerinden doğarak ayağa kalkmanın öyküsüdür Kurtuluş Savaşı. Yalnızca askeri değil, siyasi, ekonomik ve diplomatik bir çalışmayla, ulus egemenliğine dayalı bir meclisten güç alarak devam ettirilen ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanıyla sonuçlanan 4 yıllık sürecin başlangıcı da 19 Mayıs 1919 tarihidir. Bugün geleceğe dönük olarak halkın ve ülkenin çıkarına en iyi yolu tartışan ve bunu planlamaya çalışan dinamik Türkiye Cumhuriyeti için 99 yıl öncesinin böyle bir değeri vardır. İsmail Hakkı Durusu’nun kaptan olduğu ve Mustafa Kemal ile birlikte görevli  19 kişiyi taşıyan Bandırma vapuru, Samsun limanına yanaşalı 99 yıl oldu. Peki, bu tarihi gün nasıl bayram oldu ve bayram olarak ilan edildikten sonra bugüne kadar neler yaşandı?  

19 Mayıs Bayram Olarak Ne Zaman Kutlanmaya Başladı?

19 Mayıs tarihinin anlam ve değerinin yanında bu günün milli bayram olarak Gençlik ve Spor Bayramı olarak kutlanmasının nedeni çoğu zaman bağdaştırılamaz. Bir toplumun geleceği anlamına gelen Gençlik ve yine çok değerli olan sporun bir milli bayram çerçevesinde değerlendirilmesi, oldukça özel bir durum olmakla beraber aynı ulusun kurtuluş mücadelesi miladı olan günle kesişimi de dikkat farklı hikayelere dayanıyor.  Bir anlatıya göre 19 Mayıs gününü kutlamak isteyen Samsun halkının Gazievi adı altında bir bina oluşturması ve açılışını 19 Mayıs 1926 yılında yapmaları ile birlikte Samsun’da kutlanan bir yerel 19 Mayıs kutlamalarının bayrama dayanak oluşturduğu. Bir başka anlatı ise Aydın halkının Atatürk’e olan sevgisini göstermek için kutlamalar yapmak istemesi ve bunu Atatürk’ün doğum gününde yapma kararının ardından Gazi’nin doğum gününün bilinmemesi sebebiyle temsilci olarak Mustafa Kemal Paşa ile görüşen Hulusi Aksudoğan’ın Mustafa Kemal’den “19 Mayıs benim doğum günümdür” yanıtını almasıyla başlayan 19 Mayıs kutlamaları. Gerçek doğum tarihi bilinmeyen Mustafa Kemal Atatürk’ün bir başka anlatıya göre Afet İnan’a “ Annem sıcak bir Mayıs gününde doğduğumu söylüyordu, bu Mayıs günü neden 19 Mayıs olmasın?” diyerek başka bir tarihte doğum günü olarak 19 Mayıs’ı tayin ettiği de söylenir. Bu anlatıların yanında Cumhuriyetin ilanından 12 yıl sonra, 1935 yılında İstanbul’un 3 büyük kulübü Fenerbahçe, Galatasaray ve Beşiktaş’lı sporcular, Beşiktaş kulübünün girişimleriyle 24 Mayıs’ta Atatürk Spor Günü olarak bir kutlama gerçekleştirirler. Daha sonra bu tarih 19 Mayıs’a denk getirilir. Mustafa Kemal Paşa, vefatından 6  ay öncesinde yani 19 Mayıs 1938 tarihine kadar bu kutlamaları izler. Hatta kutlamaların yapıldığı stadyum da Ankara 19 Mayıs Stadyumu’dur. Atatürk, tüm bu süreçlerin sonunda kendisinin vefatından 4,5 ay önce bu önemli günün Türk gençliğine dönük bir emanet olmasını ister ve 20 Haziran 1938 tarihinde çıkan yasa ile “Gençlik ve Spor Bayramı” adıyla milli bayramlar arasında resmen yerini alır. Böylece daha önceden kabul edilen milli bayramların arasına giren 19 Mayıs, 1939 yılından itibaren 1980 yılına kadar “Gençlik ve Spor Bayramı” olarak kutlanan bu önemli gün 1980 askeri darbesinin ardından 1981 yılında çıkarılan yeni kanunla birlikte “Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı” ismini almıştır ve bugün de kutlanan bu son halidir. Böylece bir anlamda hem  Atatürk’ün doğum günü ve Samsun’a çıkışı hem de Gençlik bayramı tarihselliği birleşmiş olur.

19 Mayıs Gösterileri

19 Mayıs denilince akla gelen ilk şey kuşkusuz 19 Mayıs gösterileridir. 1938 yılında resmi bayram olarak ilan edilmesinden önce de stadyumlarda spor gösterileriyle kutlanana bayram, bu geleneksellikle devam etmiş ve lise öğrencilerinin 19 Mayıs gösterileri adeta birkaç kuşağa damga vurmuş bir kült haline gelmiştir. Spor gösterileri geleneğine dayanan bayramda, ülkenin her ilinde stadyumlarda yapılan resmi törenlere o ilin devlet temsilcileri ve yerel yöneticileri katılırken ildeki pek çok okulunun gençleri de koreografi, geçiş, spor gibi alanlarda bütünlüklü gösteriler sunarak bu bayramı kutlar. Bu gösterilerin akılda kalan en önemli tarafı ise 19 Mayıs gösterileri için seçilen öğrencilerin, gösteri hazırlılarına 1 – 1,5 ay öncesinden başlamaları ve bu nedenle de derslerine ara vermeleridir. Bu durum gösteriye katılan öğrenciler için en başta keyifli ve eğlenceli görünse de devamında kaçırılan zamanı telafi etmek de bir o kadar zor olmuştur.  Dünya ölçeğinde bakıldığında ise ülkelerin milli bayramlarının stadyumlarda devlet yetkilileri önünde kutlanması elbette sık görülen bir durumdur ancak bu kutlamaların zaten bir Gençlik ve Spor bayramı için olması, 19 Mayıs gösterilerini ayrı bir yere koymaktadır. 19 Mayıs 2018 Kutlamaları Resmi kutlamalar, her milli bayramda olduğu gibi önce devlet erkanının Anıtkabir’e çıkarak Atatürk’ün mozolesine çelenk bırakması ve burada anı defterini imzalamasının ardından Ankara’da yapılacak resmi stadyum gösterileri ile gerçekleşecek. Yine tüm illerde stadyumlarda kutlamalar yapılırken son dönemde hem teknolojinin  ilerlemesi hem de insanların birbirleriyle iletişim tarzının değişmesi ile birlikte 19 Mayıs kutlamaları da artık stadyumlarla sınırlı kalmıyor. Bayramın adında geçen Gençlik ve Spor’un hakkını verecek şekilde19 Mayıs Gençlik Festivali adı altında birçok etkinlik gençlerle buluşuyor.  Antalya’nın içinde yer aldığı pek çok kentte düzenlenen 19 Mayıs Gençlik kutlamaları ile tam da Mustafa Kemal Atatürk’ün dilediği gibi çağdaş yani çağa ayak uyduran bir gençlik ile buna uygun dinamik kutlamalar yapılarak hem bu önemli gün ve Atatürk anılırken hem  de bir ülkenin yakın geleceği olan gençliğe vurgu yapılıyor. Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı, Gazi’nin Samsun’a çıkışının 99. Yılında bir kez daha kutlu olsun.  

www.delphinhotel.com