Tarihte dünyanın en hayırseveri bir Antalyalıdır. Adı Opramoas. Rhodiapos Antik Kenti, Likya Birliğine bağlı ve bu birliğin en küçük kentlerinden biriydi. Opramoas ise bu birliğin önemli yöneticilerindendi. Opramoas, çevre kentlere ve insanlara yaptığı toplamda 3 milyon denar yardımı ile dünyanın en zengin hayırseveri olarak günümüz yüzyılına da damgasını vurdu.

Opramoas oldukça ilginç hayat hikâyesi ile zamanımız insanlarına da örnek olması yardımlaşmanın, dayanışmanın ve özellikle de yaşama kalite katacak her türlü yardımları esirgememenin öneminin vurgulanması bakımından çok önemlidir. Sadece kentlerin ihtiyacı değil, insanların da pek çok ihtiyacını görüp onların mutlu olmasını sağlayan Opramoas aynı zamanda o kadar çok mütevazı bir insandı ki, kendi doğduğu şehir olan Rhodiapolis Kenti’nde yaptığı yardımların birçoğunu yazdırmamış, kimbilir daha nicelerine gerek dahi duymamıştı.

Rhodiaposlis'in En Ünlü Kişisi Opramoas'ın Anıt Mezarının Başına Gelenler

Rhodiapolis Kenti'nin en ünlü kişisi Opramoas’tır. Antonius Pius döneminde (MS 138-161) yaşamış, Likya’nın en zengin adamı ve en ünlü hayırseveridir. Şehirde tiyatronun sahnesinin arkasında kalan alanda Opramoas’ın anıt-mezarı bulunmaktadır. Fakat bu konuda kötü bir haber vermek gerekirse, 2015 yılında bu ünlü hayırseverin anıtmezarının ayağa kaldırılması için harekete geçirilip, ihaleyi alan firmanın bunun için bir milyon dört yüz kırk beş lira gibi önemli bir para harcamasına rağmen ortaya çıkan ve %70 aslına uygun olmayan taşlardan yapılan çalışma, bilim dünyasında “keşke hiç yapılmasaydı” dedirtti...

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Opramoas Anıtı'na Ait 38 Yazıt Yanlış Yerlere Konuldu -

İki Tanesi Kayboldu -

Bir Tanesi Çalışmalar Sırasında Parçalandı

• 

• 

Daha kötüsü ise Opramoas Anıtına ait 38 yazıtın blogları yanlış yerlere konulmakla kalmayıp, bunlardan iki tanesi kayboldu, bir tanesi çalışmalar sırasında parçalandı... Bu heyecanlı proje ne yazık ki can sıkıcı bir hale gelene kadar hikayesini bir türlü noktalayamadı. Bir Neredeyse bir utanç abidesi haline gelen Opramoas Anıtı, görünmesin diye etrafına hayal edilen anıtın resmi yapılarak dört tarafı bir kartonla çevrildi. Daha sonra rüzgâr bu kartonları da devirince, şapka düştü kel göründü misali, acı gerçek ortaya çıkmış oldu. [1]

“Antik yönetim sistemi içinde kamusal ve bürokratik hayatın izlerliğini sağlayan birimlerin yöneticiliğini kentin zengin tabakasından kişilerin yapması bir zorunluluktu. Bu kişi herhangi bir mevki için belli bir miktar para öder, mevkiinin getirmiş olduğu maaş hakkını kullanmaz, aksine mevkiinin getirdiği mali yükümlülükleri bizzat kendisi karşılardı. Çünkü bu görev kendisi için bir onurdu.

Mevki Sahibi Kişiler Zor Zamanlarda İyilik Yapmayı Severlerdi

Bu tür görevlere leiturgia (λειτουργία) adı veriliyordu. Ama kimi zaman mevkiinin getirdiği maddi sınır aşılıyor, mevki sahibi kişi zor zamanlarda maddi-manevi her türlü iyiliği yapıyordu. Bu durumda da gönüllü olma ön plana çıkıyordu. Bu işleri yapan kişiler euergetes (εὐεργέτης) ve bu işler de euergesia (εὐεργεσία) olarak adlandırılıyordu. Bu kişilere karşı da o kent ve Opramoas örneğinde olduğu gibi o bölge heykeller, önemli mevkiler, övgüler ve yazıtlarla minnet duygularını ifade ederlerdi.

MS 2. yy.da da Lykia’da bazı varlıklı aileler euergesia ile öne çıkmaktadır:
Patara’dan Claudii ve Vilii, Oinoanda’dan Lulii ve Licinnii, Rhodiapolis’ten Opramoas ve ailesi, yaşadıkları dönemde önemli çalışmaların altına imza atmış saygın kimselerdir. Opramoas, Hadrianus (117-138) ve Antoninus Pius (138-161) dönemlerinde varlık göstermişti. Opramoas’ın soy çizelgesi: Kalliades – Apollianios & Aglais (Aristokila) - Opramoas şeklindedir.”[2] Yani, Opramoas, Apollonios II’nin oğludur. Annesi Aristokila adıyla da bilinen Aglais, Korydallalı’dır. Hermaios ve Apollonios III adlarında iki erkek kardeşi vardır.

Opramoas Likya Birliği'nde Üstlendiği İlk Göre Arkhiphykalia Oldu Hizmetleri Nedeniyle Dört Kez Onurlandırıldı

Opramoas’ın Lykia Birliği’nde üstlendiği ilk görev arkhiphylakia olmuştur. Erken dönemdeki hizmetlerinin ardından dört kez onurlandırılmıştır. MS 114 ile 131 yılları arasına denk gelen onurlandırmalarda Opramoas, bronz heykel, altın kaplama ikon ve altın çelenk almıştır. MS 131-132 yıllarında cömertliğini kanıtlayan Opramoas’ın Lykia Birliği tarafından yıllık onurlarla onurlandırılmasına karar verilmiştir. MS 136 yılındaki İmparator Kültü Başrahipliği ve Lykia Birliği yazmanlığı ile birlikte Lykiarkhos olmuş ve bundan sonra, MS 132-152 yılları arasında 20 kez daha onurlandırılmıştır. Opramoas’ın neredeyse tüm Likya’da yardım etmediği kent yok gibidir. 

Opramoas Hayır İşlerinde Örnek Bir Soylu

“Opramoas yaptığı hayır işlerinden dolayı, kendi kenti olan Rhodiapolis dışında da pek çok kentte vatandaşlık hakkı edinmiştir. Yazıtlardan tespit edildiği kadarıyla, Tlos, Myra, Patara, Ksanthos, Telmessos, Limyra, Phaselis ve Corydalla/ Krydalla kentlerinde vatandaşlığı bulunmaktadır. Lykia’daki pek çok kent, MS 141-142 yıllarında meydana gelen şiddetli bir depremle büyük hasarlar görmüş ve Opramoas’ın yardımlarıyla toparlanmıştır. Opramoas’ın asıl ünü bu deprem sonrasında kentlere yapmış olduğu yardımlarla kendini gösterir. Bu afet dışında da çocukların eğitimi, genç kızların çeyizi, hububat yardımı, hamam, stoa vb bina yapımı gibi sayısız yardımda bulunmuştur.

Opramoas'ın yardım ettiği kentlerin sayısı 30’u geçmektedir. Bunlardan bazıları şunlardır: Patara, Olympos, Tlos, Rhodiapolis, Korydalla, Myra, Telmessos, Pinara, Ksanthos. Opramoas mezarı Rhodiapolis’tedir ve mezarın tüm duvarları bu bilgileri edindiğimiz yazıtlarla kaplanmıştır. Bu yazıt Anadolu’nun en uzun yazıtıdır. Bu yazıt, imparator mektupları, eyalet yöneticilerinin mektupları ve onurlandırmalardan meydana gelmektedir. Opramoas’ın yardımları toplam yaklaşık 4 milyar sesterstir. Bu sayıdan da servetinin ne kadar olduğu az çok tahmin edilebilir. Opramoas pek çok görevde bulunmuştur. Augustus başrahipliği, Lykiarkhlık, arkhiphylakslık, hypophylakslık, Lykia Birliği yazmanlığı bu görevler arasındadır.”[3]

Opramoas Her Yüzyıla Örnek Bir Hayırsever

Opramoas özellikle 141 depreminden sonra yıkılan pek çok yapı onartmıştır. Opramoas, 3000 denardan 100.000 denara kadar değişen miktarlarda yardım etmiştir. En büyük yardımı 100.000 denarla Myra ve 60.000 denarla Tlos almıştır.

Opramoas, kentlere yaptığı yardımların yanı sıra yaşayanlar için kefen parası, genç kızlara çeyizlik ve yoksullara yiyecek gibi pek çok konuda sosyal yardımlarda bulunuyordu. Ayrıca Likya Birliği’ne her yıl 20.000 denar gelir getiren topraklarını bağışlamış ve bu paradan Lykia koinobulos üyelerinin her biri 10’ar denar para almıştır. Bütün bunların karşılığında Opramoas, Lykia kentlerinin vatandaşlık hakkını elde etmiştir. Opramoas’ın bir başka özelliği ise Hadrianus’un anılarında gizlidir. Hadrianus“ Asya olaylarını detaylıca bilen Likyalı tüccar Opramoas’ın gizli raporlarının Palma tarafından alaya alındığını” anlatır.

Opramoas İçin Yapılan Mezar Anıtı Çevreleyen Kitabeye Ne Oldu?

Opramoas için yapılan ve duvarları tamamen kitabelerle dolu olan anıt mezarda Opramoas’ın bütün resmi ilişkilerinin sıralandığı 64 belgeden oluşma yazıtlarla bezenmişti. Tiyatronun güneybatısında sahne binasının arkasında yer alan anıt mezarda; 12 imparator mektubu, 19 Procurator mektubu, 33’ü birlik toplantısına ait belge yer almaktaydı. Bu yazıtlarla çevrili anıta ait bloklar uzun yıllar etrafa dağılmış bir şekilde itibar, ilgi, sevgi ve saygı bekledi... Opramoas için sunulan bu onurlandırmalar ile kendi şehrine ve diğer şehirlere yaptığı hayır işleri anlatıldığı bir insana günümüzde de itibarı verilmeliydi.

Mektuplar özellikle Antonius Pius ile olan yazışmalardır. Yazışmalar içerisinde bu kişinin Lykiarkh (Likya Birliği Yöneticisi) olduğu da anlaşılmaktadır. Anıtın duvarlarındaki yazıt, Likya’nın belki de tüm Anadolu’nun en uzun yazıtı olma özelliğini taşımaktadır. Kent merkezinde, agora ile stoa bir bütünlük arz etmekte ve stoa, agoranın batıda yer alan üzeri örtülü bölümünü oluşturmaktadır. 

Silvan Güneş

Biyografi Yazarı

Kaynak & Alıntı & Fotoğraflar

* George E. Bean, Eskiçağda Lykia Bölgesi, 1998, sf. 150-153;
* Nevzat Çevik, Taşların İzinde Likya, 2002, sf. 121-124;
* Ebru N. Akdoğu Arca, “Lykialı bir Euergetes Opramoas”, Likya İncelemeleri, 2002,sf. 83-88;
Cevdet Bayburtluoğlu, Lykia, 2004, sf. 107-111;
* Nevzat Çevik – İsa Kızgut- Süleyman Bulut, ‘’Rhodiapolis Kazılarında İlk Yıl:2006’’, ANMED( Anadolu Akdenizi Arkeoloji Haberleri), 2007-5 sf. 59-67;

* http://aktuelarkeoloji.com.tr/antalyanin-gorkemli-10-antik-kenti

* http://www.geziantalya.com/item/rhodiapolis-antik-kenti

* http://www.arkist.com/?portfolio=rhodiapolis

* http://antalyaizlenimleri.blogspot.com.tr/2015/04/rhodiapolis-antik-kenti.html

* https://dogadayim.wordpress.com/2015/03/21/likya-yolu/#jp-carousel-207

[1] http://www.arkist.com/?portfolio=rhodiapolis (Arkeolojik bilgiler kazı başkanlığına aittir.)

[4] http://aktuelarkeoloji.com.tr/antalyanin-gorkemli-10-antik-kenti

[5] (http://thalassapolis.blogspot.com.tr/2010/05/opramoas.html)

---

[1] https://www.turkiyeturizm.com/antik-kentte-restorasyon-skandalinifirtinaortaya-cikar-58853h.htm

[2] (http://thalassapolis.blogspot.com.tr/2010/05/opramoas.html)

[3] Adı geçen ağ.